Ως ένα είδος σχεδόν ακατάκτο, μια συνάντηση μορφών Τέχνης και διαστάσεων του χρόνου, ο «Προμηθέας Δεσμώτης» σε σύλληψη του Δημήτρη Καμαρωτού από την Παρασκευή θα μεταδίδεται ζωντανά από το ΚΠΙΣΝ, μέσα από το κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Αθηναϊκή Τριλογία.
Είναι το πρώτο «Δεύτε Λάβετε Φως» της ανθρωπότητας: η παράδοση της φωτιάς στους ανθρώπους από τον Προμηθέα. Η καταγραφή του μύθου από τον Αισχύλο σφράγισε μέσα τις όλες τις δυνάμεις που κινούν τον άνθρωπο προς την ελεύθερη βούληση. Την ποίηση του Αισχύλου για τον Προμηθέα θα απολαύσουμε μέσα από τον μεταφραστικό άθλο, το πολυεπίπεδο ταξίδι του ποιητή Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου στον χρόνο και στα Γράμματα. Η μετάφρασή του έγινε ο καμβάς, έγινε ίσως και η αφορμή για την θεατρική και μουσική σύνθεση που από τις 26 Φεβρουαρίου, χωρίς αντίτιμο, θα προβάλλεται σε ζωντανή μετάδοση από τα ψηφιακά κανάλια του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), σε συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη.
Τις στιγμές αυτές που τα πάντα μοιάζουν να μετατοπίζονται, βεβαιότητες να κλονίζονται, αλήθειες να εγκαθιδρύονται, το έργο αυτό για τη φωτιά που πέρασε από τα χέρια των θεών στους ανθρώπους, αποκτά ένα ακόμα πιο δυνατό ηχείο. Κυρίως στην ιδανική συνάντηση του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου με τον Δημήτρη Καμαρωτό που είχε τη σύλληψη, μουσική σύνθεση και ηχητική δραματουργία της παράστασης, της Αμαλίας Μουτούση και του Κωνσταντίνου Αβαρικιώτη που ερμηνεύουν όλους τους ρόλους και της μεσόφωνου Αννας Παγκάλου ως Χορό.
Το πολυμεσικό αυτό γεγονός θα λάβει μέρος μέσα στο αναγνωστήριο του Βαλλάνειου Μεγάρου της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Στην Αθηναϊκή Τριλογία. Παράλληλα όμως φωτίζεται και η απόφαση του ΚΠΙΣΝ πιο ενεργά να μπει και στον ρόλο του εκδότη, αφού η μετάφραση που χαρακτηρίζεται άθλος, θα κυκλοφορήσει. Σαν μια παρακαταθήκη, ένα απτό, με άρωμα από μελάνι και χάρτινο σώμα μέσο επικοινωνίας του ΚΠΙΣΝ με το κοινό. Είχε συμβεί ξανά αυτό με την από κοινού με το ΜΙΕΤ έκδοση του καταλόγου από την έκθεση του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Τώρα όμως ένα κείμενο σταθμός θα προστεθεί σε αυτή τη δράση που φαίνεται ότι θα δημιουργήσει έναν σταθερό νέο πυλώνα του Κέντρου Πολιτισμού.
Μια προσκυνηματική διαδρομή
«Πρόκειται για έναν μεταφραστικό άθλο, με φοβερή χρήση της γλώσσας που αιωρείται μεταξύ των διαστάσεων του χρόνου. Ηταν σημαντικό για εμάς και ως μια κίνηση εξωστρέφειας και επειδή αφού δεν μπορεί να πάει το κοινό να δει την παράσταση στο Βαλλιάνειο, θα μπορεί τουλάχιστον να πάρει στο χέρι το βιβλίο» λέει στο iefimerida η Γαβριέλλα Τριανταφύλλη, Διευθύντρια Προγραμματισμού και Παραγωγής στο ΚΠΙΣΝ. Το βιβλίο με την μετάφραση του έργου, σημείωμα του μεταφραστή και ποιητή, και βασικά στοιχεία αναφοράς για την παράσταση, θα πωλείται από τα βιβλιοπωλεία σε όλη τη χώρα και το Πωλητήριο του ΚΠΙΣΝ από τις 26 Φεβρουαρίου. Με τον Νίκο Α. Παναγιωτόπουλο να σημειώνει στην εισαγωγή της έκδοσης «Από εκείνους που διάβηκαν το δρόμο πριν από εμένα και είναι πολλοί, χωρίς να υποτιμώ κανέναν και χωρίς να τους μελετήσω όλους, σε κάποιους σχεδόν εστίασα. Σχεδόν προσκυνηματικά παρακολούθησα τις μεταφραστικές εργασίες των Γ. Καλοσγούρου, Παναγή Λεκατσά, Πάνου Μουλλά». Η έκδοση αυτή, γενικότερα η δράση αυτή αποτελεί μια μορφή εξωστρέφειας του ΚΠΙΣΝ, σύμφωνα με την Πρόεδρο και Διευθύνουσα Σύμβουλο Ελλη Ανδριοπούλου.
Η διαδρομή μιας αρχετυπικής μετάφρασης
Είναι προφανές λοιπόν ότι η παρακολούθηση της μουσικής και θεατρικής σύνθεσης θα φέρει στον θεατή πολλά περισσότερα από την παραστατική εμπειρία. «Είναι μια παράσταση που σχεδιάστηκε για να είναι μια ζωντανή κινηματογραφική ταινία. Αυτή ήταν η ιδέα» λέει η κυρία Τριανταφύλλη. «Μια θεατρική μουσική παράσταση, έργο για ζωντανή αναμετάδοση. Δεν θα είναι μαγνητοσκοπημένη. Kάθε livestreaming θα είναι διαφορετικό κάθε φορά, με την έννοια της μουσικής του Καμαρωτού που εξελίσσεται διαρκώς. Η δε μετάφραση είναι αρχετυπική».
Επιστρέφουμε στη δύναμη του κειμένου, το οποίο έχει τη δική του μακρά, προσωπική, συναισθηματική ιστορία. Είναι μάλιστα αφιερωμένη στον σπουδαίο Βίκο Ναχμία. Αξίζει να διαβάσει κανείς το εισαγωγικό σημείωμα του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου για να αντιληφθεί όλες τις ιστορίες που φέρει μέσα της. «Το αρχαίο δραματικό ποίημα του μύθου της προμήθειας της φωτιάς από τον Προμηθέα, ξεκίνησα να το μεταφράζω τον Σεπτέμβριο του 2014 (τώρα που σημειώνω, σε μια γωνία του μυαλού μου αναδύεται η σεφερική λέξη μεταγραφή για τις ενδογλωσσικές μεταφράσεις) και πρέπει να σταμάτησα να εργάζομαι σ’ αυτό στα τέλη της άνοιξης του 2018. Η εργασία έγινε τμηματικά, αποσπασματικά και λόγω πενθών σπασμωδικά, κάποιες φορές με ασυνήθιστη ταχύτητα καθώς γύρευα να προλάβω το θάνατο επιστήθιου φίλου, με παύσεις πολλές και επανεκκινήσεις. Υπάρχει ένα είδος γιάτρισσας συγκέντρωσης που ανθίζει στις απώλειες και στις καταστροφές. Τότε υπήρχε γιάτρισσα. Επειτα η μετάφραση διάβηκε από ανεκπλήρωτες θεατρικές διαδρομές πριν φτάσει σε αυτή την παράσταση του Δημήτρη Καμαρωτού στο Βαλλιάνειο Μέγαρο. Σημειωτέον ότι ο φίλος συνθέτης ήταν από τους κοινωνούς του παλαιού σχεδίου και του σπόρου ο οποίος πολύ καρπόν φέρει».
Ολη η τραγωδία σαν παρτιτούρα με ηχητικές μάσκες
Στη θεατρική, μουσική παράσταση με τη φόρμα κινηματογραφικής ταινίας και τη συνθήκη της ζωντανής μετάδοσης, η Αμαλία Μουτούση και ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης αναλαμβάνουν όλα τα πρόσωπα του έργου και η Άννα Παγκάλου τον Χορό. Σε συνθήκη εγκλεισμού για ένα απροσδιόριστα μεγάλο χρόνο, θέλουν να αφηγηθούν τα θαυμαστά και τρομερά πράγματα που γνωρίζουν. Για να γίνει σαφές ποιον χαρακτήρα υποδύονται κάθε φορά χρησιμοποιούν μια συγκεκριμένη τεχνική εργασίας, τις «ηχητικές μάσκες». Όλη η τραγωδία λειτουργεί σαν παρτιτούρα, ο λόγος σαν μουσική από λέξεις κι η φωνή τους σαν μουσικό όργανο. Ο χώρος του Αναγνωστηρίου στο Βαλλιάνειο Μέγαρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος προσδίδει ειδικό βάρος. Υπάρχουν βιβλία, υλικά βιντεοπροβολών, αντικείμενα, χειρόγραφες σελίδες του κειμένου, σημειώσεις δικές τους και των άλλων που πέρασαν από εκεί. Ίσως ο Προμηθέας να ήταν ένας απ’ αυτούς…
* Ημερομηνίες παραστάσεων: 26 και 27 Φεβρουαρίου, 5, 6 και 7 Μαρτίου στις 20.30. Θα μεταδίδεται μέσω live streaming στην ιστοσελίδα του ΚΠΙΣΝ (snfcc.org), στη σελίδα του στο Facebook και στο κανάλι του στο YouTube.