Ο ατίθασος συνθέτης του "Καιρού των Τσιγγάνων", στα 67 του χρόνια, δίνει συνέντευξη στην Αναστασία Κουκά...
Της Αναστασίας Κουκά
Βλέποντάς τον να πλησιάζει από μακριά προς το μέρος μου, ντυμένος casual, με μαύρο στενό παντελόνι, μπότες, το αγαπημένο του γιλέκο και τα ατίθασα σγουρά μαλλιά του δυσκολεύομαι να πιστέψω πως έχει φθάσει ήδη τα 67.
Στο μυαλό μου υπάρχει πάντα η νεανική, ασυγκράτητη εικόνα του πάνω στη σκηνή να παίζει με πάθος και αστείρευτη ενέργεια χάλκινα και μελωδίες από τον “Καιρό των Τσιγγάνων” και το “Arizona Dream”. Για τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς βέβαια όλα αυτά αποτελούν παρελθόν καθώς όπως, μού εξομολογείται, η μουσική για τον κινηματογράφο δεν τον ενδιαφέρει πια.
Παρά το γεγονός ότι σε όλη τη συζήτησή μας δεν αποχωρίστηκε ούτε λεπτό τα γυαλιά ηλίου, ήταν ολοφάνερο πως μπορεί τα χρόνια να πέρασαν εκείνος όμως παραμένει ένας αιώνιος ταξιδευτής, ένας ασυμβίβαστος νομάς, ένας αμετανόητος συλλέκτης εικόνων και εμπειριών που προτιμά τις ατελείωτες περιοδείες από την βολική παρουσίαση κάθε νέας του δουλειάς μέσω διαδικτύου.
Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί στη χώρα μας το νέο του άλμπουμ με τίτλο “Three Letters From Sarajevo”, μια ιδιαίτερη προσωπική, αυτοβιογραφική θα λέγαμε δισκογραφική δουλειά η οποία χαρακτηρίζεται από ηχητική ποικιλία χωρίς ωστόσο να απουσιάζει η αρμονία. Μέσα από αυτή τη μουσική επιλογή ο διάσημος συνθέτης επιθυμεί να περάσει ένα ηχηρό παγκόσμιο μήνυμα: οι άνθρωποι, παρά τις διαφορές τους, μπορούν και οφείλουν να συνυπάρχουν.
- Ποια ήταν η βασική πηγή έμπνευσής σας στην δημιουργία του νέου σας άλμπουμ;
Αρχικά ξεκίνησα να γράφω ένα κονσέρτο για βιολί και συμφωνική ορχήστρα βασιζόμενος σε δύο μεταφορές. Η πρώτη αφορά στο Σαράγεβο ή αλλιώς την “Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων” καθώς είναι η πόλη των τεσσάρων διαφορετικών θρησκειών και συμβολίζει την ειρηνική συνύπαρξη και παράλληλα τη φρίκη του μίσους. Στο Σαράγεβο γεννήθηκε ο μεγαλύτερος αριθμός παιδιών από μεικτούς γάμους. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε στο Σεράγεβο. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι μουσουλμανικές οικογένειες της πόλης έκρυβαν τις εβραϊκές οικογένειες από τον κοινό εχθρό και οι πιο τρομακτικές εικόνες του πρόσφατου πολέμου στη Βοσνία προήλθαν από εκεί. Η δεύτερη μεταφορά σχετίζεται με το βιολί το οποίο χρησιμοποιούν οι χριστιανοί στην κλασική μουσική, οι Εβραίοι με μια διαφορετική τεχνική αλλά και οι μουσουλμάνοι στην ανατολική μουσική.
- Σε ποιους απευθύνονται τα “Τρία γράμματα από το Σαράγεβο” που αναφέρονται στον τίτλο του δίσκου;
Συμβολίζουν την ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων με διαφορετικές θρησκείες και κουλτούρες και απευθύνονται σε ολόκληρο τον κόσμο ως ένα μήνυμα συμφιλίωσης και σεβασμού της διαφορετικότητας. Στα κομμάτια παίζουν τρία διαφορετικά βιολιά. Στη μουσική βλέπετε μπορεί να συνυπάρξουν πράγματα διαφορετικά, μπορούν να γίνουν συμπράξεις που στην πολιτική μοιάζουν αδύνατες.
- Πιστεύετε πραγματικά πως η μουσική, η τέχνη γενικότερα, έχει τη δύναμη να αμβλύνει τις διαφορές και να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά;
Η μουσική μπορεί να μην έχει τη δύναμη να αλλάξει την ιστορία παρόλα αυτά, σίγουρα, ενώνει τους ανθρώπους. Είναι μια παγκόσμια γλώσσα που μπορεί να καταλάβει ο καθένας ανεξαρτήτως εθνικότητας και θρησκευτικών πεποιθήσεων.
- Παρόλα αυτά ζούμε στην εποχή του ανεξέλεγκτου θρησκευτικού φανατισμού που μοιάζει να απειλεί ολόκληρο τον κόσμο. Τί μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά απέναντι σε αυτόν τον σύγχρονο εφιάλτη;
Ο θρησκευτικός φανατισμός δεν είναι κάτι καινούργιο. Ανατρέχοντας στην ιστορία βλέπουμε ότι διαχρονικά υπήρχαν τέτοια φαινόμενα στις περισσότερες θρησκείες. Πιστεύω ότι αυτή η νέα έξαρση του θρησκευτικού φανατισμού, η οποία προκαλεί υπερβολικό φόβο σε ολόκληρο τον κόσμο μιας και έχει συνδυαστεί με τρομοκρατικά χτυπήματα, κρύβει κάτι άλλο από πίσω της. Είναι μια μάχη ταξική κάτι βεβαίως που πολλοί αρνούνται να παραδεχτούν. Είναι αυτοί που θέλουν να εξουσιάζουν τους υπόλοιπους, το 1% του πληθυσμού που θέλει να καθορίζει τις τύχες ολόκληρου του κόσμου και τους βολεύει να ρίχνουν αλλού τις ευθύνες για κάθε κακό που συμβαίνει.
- Υπάρχει όμως και μια γενικότερη έξαρση της ακροδεξιάς η οποία καλύπτει την Ευρώπη σαν μαύρο σύννεφο. Δεν σάς ανησυχεί αυτή η τάση που ολοένα και μεγεθύνεται;
Κι αυτό στο πλαίσιο της ταξικής μάχης το τοποθετώ. Δεν πιστεύω πως πρόκειται για πραγματικό φασισμό. Το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας είναι η έλλειψη νέων ιδεολογιών άρα ο κόσμος αναγκαστικά ωθείται στις παλιές είτε αυτές είναι πολιτικές είτε ιδεολογικές είτε θρησκευτικές. Από τον 19ο αιώνα δεν έχει υπάρξει κάποια νέα ιδεολογία που να εμπνεύσει τους ανθρώπους οπότε είναι φυσιολογικό, όταν είναι απογοητευμένοι από όλα όσα έχουν ήδη δοκιμάσει, να στρέφονται σε κάτι άλλο όχι επειδή το πιστεύουν αλλά γιατί νιώθουν πως δεν έχουν άλλη επιλογή.
- Έχετε βιώσει τον πόλεμο, την προσφυγιά, τη σκληρότητα του ξεριζωμού. Τί έχει κυρίως ανάγκη ένας άνθρωπος που αναγκάζεται να εγκαταλείψει την πατρίδα του;
Έχει ανάγκη να μην τον φοβούνται στη νέα χώρα που θα βρεθεί. Το να φοβόμαστε τους μετανάστες είναι αντιιστορικό. Η εξέλιξη της ιστορίας έχει βασιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στη δράση των μεταναστών και των προσφύγων. Πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς την σφραγίδα των Ελλήνων μεταναστών ή των Ιταλών; Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που αφήνουν τη χώρα τους και αναζητούν μια καλύτερη ζωή σε μια άλλη είναι σίγουρο πως θα φέρουν μαζί τους κάτι νέο, κάτι καλό. Ας είμαστε λοιπόν θετικοί απέναντί τους και κυρίως ας μην τους αντιμετωπίζουμε σαν απειλή. Βέβαια σε όλο αυτό δεν βοηθούν καθόλου οι πλούσιες χώρες οι οποίες αρνούνται να ξοδέψουν χρήματα για τους πρόσφυγες έτσι ώστε η μετεγκατάστασή τους να γίνει ομαλά.
- Όπως γνωρίζετε και η Ελλάδα περνά δύσκολα τα τελευταία χρόνια. Ποια είναι γνώμη σας για το ελληνικό πρόβλημα;
Ξέρω ότι η ζωή των Ελλήνων έχει αλλάξει, ότι έχετε να αντιμετωπίσετε πολλά προβλήματα. Αλλά να σάς πω κάτι; Δείτε τα πράγματα από την θετική τους πλευρά. Είστε Έλληνες, ζείτε σε μια από τις ομορφότερες χώρες του κόσμου, μην παραπονιέστε, είστε τυχεροί που γεννηθήκατε εδώ.
- Η δική σας ζωή πάντως είναι ένα διαρκές ταξίδι. Δεν είναι κουραστικό να βρίσκεστε διαρκώς στο δρόμο;
Μου αρέσει πολύ να ταξιδεύω γι' αυτό και το επιδιώκω. Τον τελευταίο χρόνο έχω δώσει 150 συναυλίες. Και τώρα ετοιμάζομαι να πάω για λίγες μέρες στο Μεξικό. Τους επόμενους μήνες σκοπεύω να επισκεφθώ πολλές χώρες προκειμένου να παρουσιάσω το καινούργιο μου άλμπουμ. Ελπίζω μέσα σε αυτές να είναι και η Ελλάδα. Η αλήθεια είναι ότι προτιμώ να παίζω ζωντανά τις καινούργιες δουλειές μου. Είμαι καλλιτέχνης παλαιάς κοπής. Και χρειάζομαι περίπου τρία τέσσερα χρόνια για να γυρίσω όλο τον κόσμο κάθε φορά που κυκλοφορεί ένα νέο άλμπουμ μου. Όλο αυτό όμως είναι κάτι που με ευχαριστεί, είναι επιλογή μου.
- Το κοινό είναι διαφορετικό από χώρα σε χώρα; Υπάρχει εύκολο και δύσκολο κοινό;
Όταν είσαι καλός σε αυτό που κάνεις, οι άνθρωποι είναι θερμοί μαζί σου απ' όποια χώρα κι αν προέρχονται. Έχω βέβαια κι εγώ τις προτιμήσεις μου. Μου αρέσει να παίζω στη Βόρεια Αμερική και φυσικά στην Ελλάδα γιατί είναι μια χώρα όπου η μουσική παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Όταν παίζεις στην Ελλάδα νιώθεις ότι η μουσική δεν είναι κάτι κοινό αλλά ένα πολύτιμο αγαθό. Και είναι πολύ όμορφο για έναν καλλιτέχνη να εμφανίζεται μπροστά σε ένα τέτοιο κοινό. Η Ελλάδα είναι ένα φιλόξενο σπίτι για τη μουσική μου.
- Από την μεγάλη γκάμα της ελληνικής μουσικής τί είναι αυτό που ξεχωρίζετε;
Η αλήθεια είναι πως έχω περισσότερα κλασικά γούστα. Η μεγάλη μου αδυναμία είναι το ρεμπέτικο. Θεωρώ ότι είναι το καλύτερο μουσικό είδος που γεννήθηκε στα Βαλκάνια.
- Η μουσική για τον κινηματογράφο, μέσα από την οποία γίνατε αρχικά γνωστός, δεν σάς ενδιαφέρει πλέον;
Όταν είσαι νέος νιώθεις πως έχεις χρόνο να εξερευνήσεις τα πάντα. Σε μια ορισμένη ηλικία όμως αντιλαμβάνεσαι πως η ζωή είναι μικρή και πως πρέπει να αφιερώνεσαι μόνο σε αυτά που θεωρείς πως αξίζουν. Πάρτε για παράδειγμα τον Ένιο Μορικόνε. Έκανε 350 ταινίες από τις οποίες οι δέκα μόνον είναι πολύ καλές. Οι υπόλοιπες ήταν χάσιμο χρόνου. Έτσι κι εγώ έκανα λίγες καλές ταινίες, κάποιες από αυτές τις έκανα αποκλειστικά για τα χρήματα, αλλά, ευτυχώς, δεν κάνω για την κινηματογραφική βιομηχανία, η μουσική μου είναι πολύ επιθετική. Άλλωστε εγώ πάντα φαντάζομαι πως γράφω σάουντρακ με την διαφορά πως δεν υπάρχουν ταινίες. Γράφω σάουντρακ για τις ταινίες του μυαλού μου.
Πηγή
Πηγή
