Ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ επιστρέφει στην Αθήνα, καλεσμένος για άλλη μια φορά του Φεστιβάλ Αθηνών, για να παρουσιάσει....
επί σκηνής την κάθοδο στην τρέλα ενός από τους διασημότερους χορευτές όλων των εποχών,
του Βάσλαβ Νιζίνσκι.
Η σόλο παράσταση «Γράμμα σ’ έναν άντρα» βασίζεται στα ημερολόγια του Νιζίνσκι και σκιαγραφεί τη βασανισμένη σεξουαλικότητα και πνευματικότητά του, όπως επίσης και την τρικυμιώδη σχέση του με τον ιδρυτή των Ρωσικών Μπαλέτων, ιμπρεσάριο Σεργκέι Ντιαγκίλεφ.
επί σκηνής την κάθοδο στην τρέλα ενός από τους διασημότερους χορευτές όλων των εποχών,
του Βάσλαβ Νιζίνσκι.
Η σόλο παράσταση «Γράμμα σ’ έναν άντρα» βασίζεται στα ημερολόγια του Νιζίνσκι και σκιαγραφεί τη βασανισμένη σεξουαλικότητα και πνευματικότητά του, όπως επίσης και την τρικυμιώδη σχέση του με τον ιδρυτή των Ρωσικών Μπαλέτων, ιμπρεσάριο Σεργκέι Ντιαγκίλεφ.
Η παράσταση αυτή έρχεται να ενώσει, με έναν τρόπο παράδοξο, δύο σημαντικούς χορευτές που μεγαλούργησαν στα δύο άκρα του προηγούμενου αιώνα, μοιραζόμενοι παράλληλα το κοινό χαρακτηριστικό ότι εγκατέλειψαν τη Σοβιετική Ένωση, δίχως ποτέ να γυρίσουν πίσω. Βέβαια η μοίρα και η κατάληξη του Νιζίνσκι ήταν τραγική, ενώ για τον έτερο χορευτή, τον Μπαρίσνικοφ, παρά τις δυσκολίες, όλα πήγαν κατ’ ευχήν. Ποιος είναι όμως ο «τσάρος» του χορού και πώς έφτασε στην απόλυτη καταξίωση;
Τα παιδικά χρόνια
Ο γνωστός με το χαϊδευτικό «Μίσα», Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, γεννήθηκε στη Ρίγα της τότε ΕΣΣΔ και σημερινής Λετονίας, στις 27 Ιανουαρίου 1948. Οι γονείς του ήταν Ρώσοι, ο πατέρας του μηχανικός και η μητέρα του μοδίστρα. Ο μικρός πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια, δίπλα σε έναν αυστηρό πατέρα, ο οποίος όμως υπήρξε πηγή έμπνευσης για τον μετέπειτα χορευτή. «Οι τρόποι του, οι στρατιωτικές συνήθειές του, τα χρησιμοποίησα στις ερμηνείες μου», είχε πει ο ίδιος.
Ξεκίνησε τον χορό σε ηλικία 11 ετών στη Ρίγα και το ταλέντο του δεν διέφυγε της προσοχής των σοβιετικών κυνηγών ταλέντων, οι οποίοι ζήτησαν από τους γονείς του να τον πάρουν στις μεγάλες σχολές χορού της τότε Αγ. Πετρούπολης. Το 1964 ξεκίνησε τις σπουδές του στην Ακαδημία Μπαλέτου Βαγκάνοβα, δίπλα στον θρυλικό δάσκαλο Αλεξάντερ Πούσκιν μέντορα πολλών αστέρων των μπαλέτων Κίροφ.
«Ο τελειότερος χορευτής»
Το ντεμπούτο του έγινε το 1967 με το μπαλέτο Κίροφ στη «Ζιζέλ» και δύο χρόνια αργότερα έρχεται η μεγάλη ερμηνεία στο «Vestris» του Γιάκομπσον που θεωρείται ορόσημο στην καριέρα του. Κοινό και κριτικοί παρακολουθούν εντυπωσιασμένοι τον μικροκαμωμένο χορευτή ο οποίος αναγκάζει τον απεσταλμένο των New York Times, Κλάιβ Μπαρνς να παραδεχτεί ότι είναι «ο τελειότερος χορευτής που έχω δει ποτέ μου»!
Ο Μπαρίσνικοφ είναι πλέον ένας από τους σπουδαιότερους χορευτές της Σοβιετικής Ένωσης, απολαμβάνοντας διεθνούς αναγνώρισης. Ωστόσο, ο ίδιος ασφυκτιά μέσα στα στενά πλαίσια που θέτει το σοβιετικό καθεστώς. Επιζητά καλλιτεχνική και δημιουργική ελευθερία που η κομμουνιστική Ρωσία της εποχής εκείνης δεν επιτρέπει.
Η φυγή στη Δύση
Έτσι, το 1974 κι ενώ βρισκόταν σε περιοδεία με τα μπαλέτα Μπαλσόι στον Καναδά, ο Μπαρίσνικοφ αρνείται να επιστρέψει και ζητά πολιτικό άσυλο στο Τορόντο. Η διαφυγή είναι επιτυχής και στόχος του είναι να φτάσει στις ΗΠΑ όπου θεωρεί ότι μπορεί να μεγαλουργήσει.
Ο φίλος του Ιωσήφ Μπρόντσκι συμφωνεί με την επιλογή, δηλώνοντας πως εάν δεν είχε φύγει «θα είχε γίνει αλκοολικός», μοίρα που περίμενε πολλούς καλλιτέχνες στην ασφυκτική ατμόσφαιρα της ΕΣΣΔ εκείνης της περιόδου.
Η χορευτική καριέρα στην Αμερική
Στις ΗΠΑ όπου και τελικά φτάνει, συνεργάζεται με το American Ballet Theatre από το ’74 έως το ’78. Κατά τη διάρκεια των χρόνων αυτών χορεύει σε πλήθος παραγωγών, ενθουσιάζοντας το κοινό με την «αψεγάδιαστη, φαινομενικά άκοπη τεχνική του και τις φιγούρες του που εκτελεί με ενθουσιασμό κι ακρίβεια», όπως έγραψε η Laura Shapiro στο Newsweek.
Από το 1978 ως το 1979 θα βρεθεί στο New York City Ballet υπό την καθοδήγηση του Τζορτζ Μπαλανσίν, ενώ το ’80 θα επιστρέψει στο American Ballet Theater όπου αναλαμβάνει χρέη καλλιτεχνικού διευθυντή μέχρι το 1989.
Καριέρα και στην υποκριτική
Το ταλέντο του Μπαρίσνικοφ δεν περιορίζεται στον χορό, καθώς το 1977 δοκιμάζει την τύχη του στον κινηματογράφο, με την ταινία «Η Κρίσιμη Καμπή», που του φέρνει υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου.
Επιστρέφει στη μεγάλη οθόνη το 1985 με την ταινία «Λευκές Νύχτες» όπου συμπρωταγωνιστεί με την Έλεν Μίρεν και την Ιζαμπέλα Ροσελίνι, ενώ ακολουθούν και άλλα φιλμ όπως τα «Dancers» και «Τελευταίοι Διπλοί Πράκτορες».
Το 1989 έπαιξε στην παράσταση «Metamorphosis», βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Κάφκα, κερδίζοντας βραβείο Tony.
Η εμφάνιση στο «Sex and the City»
Εάν μέχρι εκείνη τη στιγμή, υπήρχε κανείς που δεν τον γνώριζε, αυτό τελειώνει οριστικά με την εμφάνιση στον τελευταίο κύκλο της δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς «Sex and the City», όπου υποδύεται τον Αλεξάντερ Πετρόφσκι, σύντροφο της πρωταγωνίστριας Κάρι Μπράντσο (Σάρα Τζέσικα Πάρκερ). Ο ίδιος δηλώνει ότι ακόμα και σήμερα υπάρχει κόσμος που τον πλησιάζει νομίζοντας ότι ονομάζεται Πετρόφσκι και είναι ζωγράφος!
Αστέρας του θεάματος που δεν εγκαταλείπει τον χορό
Μια η εμφάνιση στο «Sex and the City», μια η σχέση με την Τζέσικα Λανγκ, μια η επιχειρηματική δραστηριότητα, κάνει σταδιακά τον Μπαρίσνικοφ αστέρα του θεάματος με τα ΜΜΕ να μην τον κυνηγούν για τις χορογραφίες του, αλλά για όλα τα υπόλοιπα. Ωστόσο, ο ίδιος δεν παρατά ποτέ τον χορό.
Το 2004 ξεκινά ως καλλιτεχνικός διευθυντής το Baryshnikov Arts Center (BAC) στη Νέα Υόρκη. Το κέντρο ιδρύθηκε ως ένα σημείο συνάντησης «καλλιτεχνών όλων των ειδών» και περιελάμβανε θέατρο, χώρους για performance και για άλλους δημιουργικούς πειραματισμούς.
Στις επόμενες -και πιο πρόσφατες- δουλειές του περιλαμβάνεται το έργο «The Old Woman» του Δανιήλ Χαρμς σε σκηνοθεσία Μπομπ Ουίλσον, το οποίο παρουσίασε το 2013 μαζί με τον Γουίλεμ Νταφόε. Η παράσταση, μάλιστα, ανέβηκε και στην Αθήνα.
Προσωπική ζωή
Ο Μπαρίσνικοφ απέκτησε την πρώτη του κόρη κατά την 6χρονη σχέση του με την ηθοποιό Τζέσικα Λανγκ. Όταν το ζευγάρι πρωτο-γνωρίστηκε, μιλούσαν κυρίως στα γαλλικά, καθώς τα αγγλικά του χορευτή ήταν ακόμη πολύ φτωχά.
Σήμερα, ο Μπαρίσνικοφ επιστρέφει στην Αθήνα για την παράσταση «Γράμμα σ’ έναν άντρα» που παρουσιάζεται στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, από τις 10 έως τις 13 Ιουλίου. Το έργο ανέπτυξε ο ίδιος μαζί με τον Ρόμπερτ Γουίλσον, βασιζόμενοι στα ημερολόγια του Βάσλαβ Νιζίνσκι. Πρόκειται για τη συγκινητική μαρτυρία των τελευταίων στιγμών διαύγειας στη ζωή ενός ανθρώπου.
Ο «άντρας» στον τίτλο της παράστασης είναι ο εραστής του Νιζίνσκι, Σεργκέι Ντιάγκιλεφ. Κάποια στιγμή οι σχέσεις των δύο αντρών ψυχραίνονται κι όταν ο Νιζίνσκι επιστρέφει από μια περιοδεία, παντρεμένος με μια θαυμάστριά του, ο Ντιάγκιλεφ τον απολύει. Ο χορευτής φεύγει στο Λονδίνο με τη σύζυγο και την κόρη του. Έξι χρόνια μετά πεθαίνει, μπαινοβγαίνοντας μέχρι το τέλος σε ψυχιατρικές κλινικές. «Αν δεν είχε καταλήξει στο άσυλο, ο Νιζίνσκι - συγγραφέας θα γινόταν ισάξιος με τον Νιζίνσκι - χορευτή», είχε γράψει ο Χένρι Μίλερ.
