«Στη μυθοπλασία ο σκηνοθέτης είναι Θεός. Στο ντοκιμαντέρ ο Θεός είναι ο σκηνοθέτης»
– Άλφρεντ Χίτσκοκ
Τι είναι ντοκιμαντέρ;
Όσο γυρίζονται ντοκιμαντέρ, η ερώτηση επανέρχεται. Και κάθε φορά η απάντηση αλλάζει. Η συζήτηση για το ντοκιμαντέρ σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αναζωπυρωθεί. Το είδος αναπτύσσεται, υποείδη ξεπροβάλλουν διαρκώς και οι ειδικοί συγκλίνουν στο ότι είναι τρομακτικά δύσκολο να περιορίσει κανείς σε ταμπέλες μια κινηματογραφική δύναμη που διευρύνεται και εξελίσσεται με ταχύτητα αντίστοιχη της πραγματικότητας που την τροφοδοτεί.
Αποκαλυπτικό, εθνογραφικό, δημοσιογραφικό, ιστορικό, πολιτικό, καλλιτεχνικό, ποιητικό, δημιουργικό, πειραματικό, κοινωνικό, ανθρωποκεντρικό, σύνθεση ειδών. Τι είναι ντοκιμαντέρ σήμερα; Οι απαντήσεις άπειρες και προκύπτουν από τις ίδιες τις ταινίες. Λίγο πριν ανοίξει η αυλαία του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (3 – 12 Μαρτίου 2017), ορισμένα από τα πιο δυνατά ντοκιμαντέρ της φετινής διοργάνωσης δίνουν τις απαντήσεις.
Αλλάζοντας το είδος. Όταν τα κινούμενα σχέδια ζωντανεύουν την Ιστορία:
«Tower» του Κιθ Μέιτλαντ (ΗΠΑ)
Ο σκηνοθέτης αναπαριστά με πρωτότυπο τρόπο ένα από τα πρώτα περιστατικά μαζικής δολοφονίας στις ΗΠΑ χρησιμοποιώντας κινούμενα σχέδια τα οποία εναλλάσσει με πραγματικά ντοκουμέντα. Τον Αύγουστο του 1966 ένας οπλισμένος άντρας οχυρώθηκε στο ψηλότερο σημείο του πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν και άρχισε να σκορπά τον θάνατο. Πυροβόλησε 16 ανθρώπους και τραυμάτισε 33. Το animation παγώνει στον χρόνο τα πρόσωπα -θύματα και αυτόπτες μάρτυρες- ενώ φορτίζει συναισθηματικά μια ιστορία τρόμου, αλλά και ανθρώπινης γενναιοδωρίας.
Τα ντοκιμαντέρ που θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο… και σε ένα βαθμό το καταφέρνουν:
«The Chocolate Case» της Μπένθε Φόρερ (Ολλανδία)
Αποκαλυπτικό, δημοσιογραφικό, ακτιβιστικό, το The Chocolate Case ρίχνει φως στην παιδική δουλεία στην παγκόσμια σοκολατοβιομηχανία. Μια ομάδα Ολλανδών δημοσιογράφων ξεκινά έναν αγώνα για να αποκαλύψει πώς το πιο ηδονικό έδεσμα του πλανήτη κρύβει συχνά τη γεύση του διεστραμμένου ανθρώπινου νου. Παιδιά-σκλάβοι στην Αφρική εξαναγκάζονται να μαζεύουν τους πολύτιμους κόκκους από τα κακαόδεντρα προκειμένου να παραχθεί ένα προϊόν που κατά γενική ομολογία προκαλεί την ευτυχία. Στον δυτικό κόσμο.
Σινεμά παρατήρησης του:
«Austerlitz», του Σεργκέι Λοζνίτσα (Γερμανία)
Ο Ουκρανός δημιουργός, στήνει την κάμερά του σε ένα πρώην ναζιστικό στρατόπεδο και καταγράφει την εμπορευματοποίηση της φρίκης. Παρατηρεί χωρίς να επεμβαίνει, χρησιμοποιώντας το φυσικό ήχο και τις αγαπημένες του σκιές για να σχολιάσει τη διαχρονική ανοησία του ανθρώπου. Χώροι μαρτυρίων και θανάτου μετατρέπονται σε τουριστικό αξιοθέατο, γεννώντας θυμό στο θεατή και άπειρα ερωτήματα σχετικά με τα όρια της αφέλειας, της ηθικής και της διαχείρισης της επώδυνης μνήμης.
Ντοκουμέντο-ένας θησαυρός στη διάθεση του ντοκιμαντέρ:
«Dawson City: Frozen Time» του Μπιλ Μόρισον (ΗΠΑ)
Η εμπνευσμένη χρήση αρχειακού υλικού στο ντοκιμαντέρ οδηγεί σε συναρπαστικές αφηγήσεις. Όπως στο Dawson City: Frozen Time. Η ιστορία του σελιλόντ, ένας θησαυρός ταινιών του 1910 και 1920 που έρχεται στο φως από τις ανασκαφές στην περιοχή Γιούκον (κοντά στον Καναδά) και η χρυσοθηρία στην Αλάσκα, μπορεί να μοιάζουν ασύνδετα, όμως συνδυάζονται ιδανικά και αφηγούνται μια υπέροχη, αληθινή ιστορία. Χωρίς λόγια, ένα ταξίδι στο χρόνο και όσα κρατά κρυμμένα.
Φωνή στις μειονότητες:
«Transitioning: Transgender Children» των Ροσέρ Ολιβέρ και Λουίς Μοντσεράτ (Ισπανία)
«Με λένε Ντέιβιντ. Είμαι 6 χρονών. Όταν γεννήθηκα νόμιζαν ότι είμαι κορίτσι, αλλά οι γιατροί έκαναν λάθος, ήμουν αγόρι». Πολύ συχνά οι προκαταλήψεις είναι το οχυρό της κοινωνίας απέναντι στη διαφορετικότητα. Όταν το διαφορετικό έρχεται με τη μορφή ενός μικρού παιδιού που παλεύει για την ταυτότητά του, ζητά γι ακόμη μια φορά να ρίξουμε το οχυρό και να κατανοήσουμε. Καλωσορίσατε στις ιστορίες διεμφυλικών παιδιών, εφήβων και νέων που ανοίγουν την καρδιά τους στην κάμερα.
Με το σασπένς ενός θρίλερ μυθοπλασίας:
«Santoalla» των Άντριου Μπέκερ και Ντάνιελ Μέρερ (ΗΠΑ)
Μια εξαφάνιση γεννά υποψίες στο απομακρυσμένο χωριό Σαντοάγια, στην περιοχή της Γαλικίας, βορειοδυτικά της Ισπανίας. Μια γυναίκα αναζητά να βρει τι συνέβη στον σύντροφό της. Η αστυνομία ερευνά. Η ζωή συνεχίζεται. Μέχρι τη στιγμή που η αλήθεια έρχεται στο φως. Με το σασπένς μιας μυθοπλασίας το Santoalla, ξετυλίγει μια αστυνομική ιστορία και πίσω αυτή την πιο δραματική πλευρά του ανθρώπου.
Η φωτεινή πλευρά της ζωής.
«Sacred Water» του Ολιβιέ Ζουρντέν (Βέλγιο)
Ο γυναικείος οργασμός πρωταγωνιστεί στο Sacred Water. Μια ανατρεπτική ματιά στη –στιγματισμένη από τον εμφύλιο και τη γενοκτονία- Ρουάντα, όπου το πολύτιμο ‘ιερό νερό’ (όπως το αποκαλούν) της γυναικείας σεξουαλικότητας αποτελεί στην παράδοση της χώρας το Ιερό Δισκοπότηρο για τον αντρικό πληθυσμό. Ένα ντοκιμαντέρ – γιορτή, γεμάτο ζωντάνια, χιούμορ, μουσική, χρώματα, έρωτα, μια πανηγυρική όψη του να είσαι άνθρωπος.
Από τη μυθοπλασία στο ντοκιμαντέρ. Προκαλώντας τον θεατή:
«Safari» του Ούλριχ Ζάιντλ (Αυστρία)
Καλοζωισμένοι δυτικοί διοργανώνουν εκδρομές για σαφάρι στη Ναμίμπια. Ψυχαγωγούνται, σκοτώνουν άγρια ζώα, φωτογραφίζονται με τα τομάρια και επιστρέφουν τροπαιούχοι στο σπίτι τους, κρεμώντας τα βαλσαμωμένα κεφάλια πάνω από το τζάκι. Στον Ζάιντλ αρέσουν οι προκλητικές εικόνες. Στη μυθοπλασία, αλλά και στο ντοκιμαντέρ. Η διαφορά είναι πως εδώ είναι αληθινές και εξοργίζουν, καθώς καταγράφουν μια σκληρή, ενίοτε αποκρουστική πλευρά του ανθρώπου. Αποκρουστική και απολύτως αληθινή.
Λιμάνι Θεσσαλονίκης
Ημερομηνίες: από 3/3/2017 έως 12/3/2017
