Δήμητρα Καγιόγλου, φοιτήτρια Πολιτικών Επιστημών
Στην αυτοβιογραφία του, ο Μάνος Χατζιδάκις έχει κάνει λόγο για δύο Ξάνθες: τη διατηρητέα στην οποία γεννήθηκε και τη «φριχτή» που χτίστηκε.... μετέπειτα.
Η ξενάγηση στην οικία του Μάνου Χατζιδάκι αφορά την πρώτη Ξάνθη, αυτήν που έζησε μέχρι τα επτά του χρόνια και ξεκίνησε τα μαθήματα πιάνου με την αρμένισσα δασκάλα του, Αλτουνιάν.
Μετά την ολοκλήρωση των πολύχρονων εργασιών αναστήλωσης, η οικία Χατζιδάκι είναι πια έτοιμη και προορίζεται να γίνει ένας πολυχώρος τέχνης όπου θα κυριαρχεί το μουσικό στοιχείο. Ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσεις ένα κτίριο είναι να μιλήσεις με τους σχεδιαστές του, με αυτούς που το συντήρησαν, με εκείνους που επέλεξαν τα υλικά, που κουβάλησαν τα τούβλα και με τους μαστόρους που στα διαλείμματα φτιάχνουν σπαστό φραπέ και κάθονται και τον πίνουν μέσα στον χώρο που δουλεύουν. Η ξενάγησή μας στην προκειμένη περίπτωση έγινε από τον μηχανικό Άγγελο Κολώνια.
Όλη η διαδικασία διήρκεσε 15 χρόνια.
«Το κτίριο χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα, την ίδια περίοδο που έγινε και η βίλα Αλλατίνη στην Θεσσαλονίκη, έχει νεοκλασικιστικά στοιχεία και λίγο μπαρόκ. Δε γνωρίζουμε τον αρχιτέκτονα αλλά πιθανόν να είναι αυστριακός. Το κτίριο, ήταν ιδιοκτησία του Ισαάκ Δανιέλ, ενός Εβραίου ο οποίος ήταν ανάμεσα στους πιο πλούσιους ανθρώπους εκείνης της εποχής. Το επάγγελμά του ήταν χρηματιστής και ταυτόχρονα ασχολούταν με το καπνεμπόριο και τις μεσιτείες. Αγόρασε το κτίριο και το έκτισε σε δυο φάσεις.
Η πρώτη φάση είναι ο χώρος που βρισκόμαστε, εδώ ήταν το γραφείο του. Μετά το θάνατο του Ισαάκ, το κτίριο πέρασε στα χέρια των παιδιών του, επειδή όμως δεν ήταν σε θέση να πληρώσουν το φόρο κληρονομιάς, το υπουργείο οικονομικών πήρε το κτίριο και το μετέτρεψε στην εφορία της εποχής. Έπειτα, όταν ο εμφύλιος έλαβε τέλος παραχωρήθηκε στο στρατό και ήταν το φρουραρχείο, δυστυχώς ο στρατός προκάλεσε πάρα πολλές ζημιές στο κτίριο. Όταν εγκαταλείφθηκε η νομαρχία της Ξάνθης έκανε κάποιες ενέργειες καταφέρνοντας να το πάρει στην ιδιοκτησία της από το υπουργείο των οικονομικών. Το κτίριο ήταν ένα ερείπιο. Προκηρύχτηκε διαγωνισμός προκειμένου να γίνει μια μελέτη για την αποκατάστασή του. Κατά τη διάρκεια της δημοπρασίας αποκαλύφθηκαν ζωγραφιές που είχαν προβλεφθεί από την μελέτη αλλά κανείς δεν υπολόγιζε πως θα ήταν τόσο περίτεχνες.
οι αποκαταστάσεις πρέπει να μοιάζουν αλλά και να ξεχωρίζουν μεταξύ τους
Αν κοιτάξετε πάνω θα δείτε το ταβάνι του γραφείου του Ισαάκ. Ήταν σάπιο και δεν γνωρίζαμε τι έχει. Το σημαντικό με μια αναστήλωση είναι πως πρέπει οι αποκαταστάσεις να μοιάζουν αλλά και να ξεχωρίζουν μεταξύ τους. Τα πλακίδια στο πάτωμα αν τα παρατηρήσετε θα δείτε πως τα σκούρα είναι τα παλιά και τα ανοιχτόχρωμα είναι τα καινούρια που είναι χειροποίητα. Τα φτιάξαμε όπως ακριβώς ήταν. Βρήκαμε περίτεχνες οροφές, οι οποίες φυσικά έχουν αποκατασταθεί όλες: ήταν σοβατισμένες και βαμμένες και οι τεχνίτες με το νυστέρι κατάφεραν να τις αποκαλύψουν.
Σε αυτό το σημείο είχε μια εσωτερική σκάλα, εμείς βάλαμε ασανσέρ, και από εδώ πήγαιναν οι μάγειροι τα φαγητά στον επάνω όροφο. Αυτό το ταβάνι δεν υπήρχε, το ανακαλύψαμε και αυτό στην πορεία. Έχει υφή μαρμάρου, είναι διακοσμημένο με αγγελάκια κι είναι φτιαγμένο σε προοπτική. Αποτελεί τον πιο πλούσιο διάκοσμο στην Βόρειο Ελλάδα. Το δάπεδο παρέμεινε όπως ήταν.» Προχωρώντας προσπαθούμε να φανταστούμε το βεστιάριο. Εδώ άφηναν τα παλτό τους οι καλεσμένοι και πήγαιναν πάνω για τους χορούς που διοργάνωνε ο Ισαάκ.
Κατεβήκαμε στο υπόγειο. «Τώρα πατάτε το ακανόνιστο μάρμαρο που υπήρχε και τότε. Αυτός ο χώρος θα είναι η αίθουσα πρόβας για τις συναυλίες που θα γίνονται, γι’ αυτό έχει τοποθετηθεί στο χώρο κι ένα πιάνο. Θα λειτουργεί σα στούντιο, θα μπορούν να έρχονται συγκροτήματα και να κάνουν τις ηχογραφήσεις τους. Επίσης, ένας ραδιοφωνικός σταθμός θα λειτουργεί σαν το τρίτο πρόγραμμα του Χατζιδάκι. Ήδη έχουν εκφράσει την επιθυμία τους μεγάλοι μουσικοί από όλη την Ελλάδα για να έρθουν να κάνουν εδώ τις παραστάσεις τους. Η άλλη αίθουσα θα χρησιμοποιηθεί σαν καφέ θέατρο.
Δυστυχώς, επειδή είχε πάρει φωτιά αυτός ο χώρος, κάηκαν οι οροφές και δεν γνωρίζουμε τι ζωγραφιές υπήρχαν. Τις μπορντούρες γύρω γύρω τις βρήκαμε αλλά τα ταβάνια είναι ένα μυστήριο. Σε αυτόν τον χώρο θα παίζει μουσική, είτε live είτε από μαγνητόφωνο . Θα έχει τραπέζια και καρέκλες και το μπαλκόνι θα χρησιμοποιείται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.»
Ανοίγουμε άλλη πόρτα. «Αυτό είναι ένα πάρα πολύ ωραίο ταβάνι βαμμένο με χρυσόσκονη, πρέπει να ήταν η τραπεζαρία τους. Εδώ ακολουθείται μια εντελώς διαφορετική τεχνοτροπία. Όλος αυτός ο όροφος θα είναι το καφέ θέατρο, μες στη βδομάδα περιμένουμε να μας έρθουν και τα κουζινικά σκεύη.» Έπειτα βγήκαμε στο μπαλκόνι. «Όλος αυτός ο χώρος χτίστηκε με τούβλο. Σε αυτό το σημείο το τούβλο αραιώνει και πάνω εξαφανίζεται. Το πάνω μέρος είναι απομίμηση μαρμάρου για να ελαφρύνει το κτίριο, δηλαδή όσο ανεβαίνει ελαφραίνει. Έτσι το είχε σκεφτεί ο μάστορας. Μάλιστα, χρησιμοποίησε μια τεχνική η οποία κάνει την στέγη να φαίνεται σαν να αιωρείται.»
Το κτίριο δεν προορίζεται να γίνει μουσείο
Ανεβαίνουμε στον επάνω όροφο όπου έζησε ο Χατζιδάκις. «Αυτή η ωραία ξύλινη σκάλα που πατάτε είναι μαγκιά του μαραγκού. Εδώ θα δείτε πιο ελαφριά τεχνοτροπία: κυριαρχεί το κόκκινο χρώμα για να καλύψει τα σημάδια της φωτιάς. Αυτήν την αίθουσα θα τη χρησιμοποιήσουμε για προβολές, μουσική δωματίου, ομιλίες και εκδηλώσεις. Θα υπάρχει μια μεγάλη κονσόλα και θα γίνεται η προβολή του έργου του Χατζιδάκι. Το κτίριο δεν προορίζεται για μουσείο, εξαρχής δεν ήταν αυτή η φιλοσοφία. Θέλουμε να είναι κάτι πιο ευέλικτο, πιο διαδραστικό και να μην έχει την αυστηρή δομή του μουσείου. Θα είναι ένας χώρος δημιουργίας όπου θα τριγυρνά το πνεύμα του Χατζιδάκι.»
Το μόνο που μένει είναι να δούμε ποιος φορέας θα το αναλάβει
Βγαίνοντας από το κτίριο ρωτήσαμε για το τι θα γίνουν τα μαγαζιά που υπάρχουν από κάτω. «Ως προς αυτό θα υπάρχει μια αυστηρότητα. Πρέπει να τα νοικιάσει κάποιος που θα ανοίξει κάτι σχετικό, ίσως ένα δισκοπωλείο ή ένα μαγαζί με μουσικά όργανα. Δίπλα από αυτά θα υπάρχουν κέντρα δημιουργίας. Πάνω θα είναι το πατάρι και θα έχει υπολογιστές για τη δημιουργία ηλεκτρονικής μουσικής.» Το μόνο που μένει είναι να δούμε ποιος φορέας θα το αναλάβει καθώς έχει τονιστεί από τους υπεύθυνους πως δεν θέλουν να λειτουργήσει σύμφωνα με τη «δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία».
Η αρχική ιδέα ήταν να προσομοιάζει στο «Καφέ-Πολύτροπο», το χώρο που ίδρυσε το 1972 ο Χατζιδάκις στην Αθήνα προσπαθώντας να δώσει βήμα και διέξοδο σε νέους καλλιτέχνες. Στο τέλος της εβδομάδας στην οδό Βενιζέλου 17, θα έρθουν τα έπιπλα και ο χώρος θα πάρει την τελική του μορφή. Για την ώρα κλείσαμε τις πόρτες, σβήσαμε τα φώτα, διπλό κλειδώσαμε και αφήσαμε ήσυχη την Περιμπανού να παίξει πιάνο.
