Θαύματα έκανε η Ιατρική στην αρχαιότητα

Εκθεση με θέμα «Υγεία - Νόσος - Θεραπεία από τον Ομηρο στον Γαληνό» ετοιμάζει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Νυστέρια, κολποσκόπια, πήλινες θερμοφόρες, χειρουργημένα κρανία, συνταγές θεραπευτικών σκευασμάτων, ασθενείς να...
υποβάλλονται σε ιατρικές εξετάσεις, τιμητικά ψηφίσματα για δημόσιους γιατρούς (του αρχαίου ΕΟΠΥΥ) μέχρι και αγγεία νυκτός θα παρουσιαστούν στην έκθεση «Υγεία - Νόσος - Θεραπεία από τον Ομηρο στον Γαληνό» που ετοιμάζει εδώ και αρκετό καιρό το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Νοέμβριος 2014 - Μάιος 2015).

Μια έκθεση με επίκεντρο τον άνθρωπο, που από τη γέννηση μέχρι το θάνατό του πασχίζει να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής του, όπως είπε προχθές στο Αρχαιολογικό Συμβούλιο παρουσιάζοντας το σκεπτικό της ο διευθυντής του Μουσείου, Νικόλαος Σταμπολίδης. Ψάχνοντας τα αρχαιολογικά τεκμήρια για το θέμα αυτό, διαπιστώνει κανείς ότι η υγεία υπήρξε πρωταρχικό μέλημα του ανθρώπου σε όλες τις χρονικές περιόδους του πολιτισμού του και πάντα αναζητούσε τα αίτια των ασθενειών και τους τρόπους ίασής τους.

Το Κυκλαδικό Μουσείο σε αυτή την έκθεση, που οργανώνει σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Μουσείων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού, επιθυμεί να δείξει στο ευρύ κοινό -και όχι μόνο σε όσους ασχολούνται με τα ιατρικά επαγγέλματα- την εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών πρακτικών, εξετάζοντας τη μετάβαση από τη μαγικό-θρησκευτική θεραπεία στην ορθολογική, επιστημονική Ιατρική.

Στην είσοδο του μουσείου θα υποδέχονται τους επισκέπτες το μαρμάρινο άγαλμα της Υγείας από το Μουσείο της Κω και οι δύο εμβληματικές προσωπικότητες της Ιατρικής, ο θεράπων θεός Ασκληπιός και ο εκπρόσωπος της επιστημονικής ιατρικής, ο Ιπποκράτης.

Την αφήγηση του θέματος αναλαμβάνουν στη συνέχεια 282 αρχαία αντικείμενα από 41 μουσεία. Τρεις είναι οι θεματικές ενότητες: Υγεία, Νόσος, Θεραπεία (Ομηρική ιατρική - Θεουργική ιατρική - Επιστημονική ιατρική). Και απ' ό,τι φαίνεται οι έξι αίθουσες της νέας πτέρυγας του Κυκλαδικού θα γεμίσουν με αρχαιότητες που εικονογραφούν τους τρόπους υγιεινής διαβίωσης (διατροφή, αθλητισμός), ατομικής φροντίδας (με αθλητές να απεικονίζονται σε αγγεία καθώς πλένονται και γυναίκες να καλλωπίζονται) και δημόσιας υγιεινής (με τμήματα από το Πεισιστράτειο υδραγωγείο της Αθήνας 6ου αι. π.Χ.).

Στην ενότητα της Νόσου εξετάζονται οι παράγοντες που οδηγούν σε σωματικές, ψυχικές ασθένειες, όπως επίσης οι επιδημίες και οι λοιμοί. Υπάρχουν απεικονίσεις ασθενών και προσβεβλημένων μελών του σώματος πάνω σε μαρμάρινα ανάγλυφα και πήλινα ειδώλια, αλλά και ιστορικά κείμενα, όπως του Θουκυδίδη που αναφέρεται στο λοιμό των Αθηνών (αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου το 430 π.Χ.), γεγονός που τεκμηριώνεται και από τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα στον ομαδικό τάφο εκατοντάδων νεκρών στον Κεραμεικό.

Η τρίτη ενότητα, η Θεραπεία, ξεκινάει από την Ομηρική ιατρική και από τις αναφορές που έχουμε στα ομηρικά έπη για τις μεθόδους αντιμετώπισης και περιποίησης των πολεμικών τραυμάτων με διάφορα φυτικά φάρμακα και επιδέσεις. Στα highlights αυτής της ενότητας θα είναι δύο πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β' με τις λέξεις i-ja-te (ιητηρ) και pa-ma-ko (φάρμακο), όπως και σκηνές περιποίησης τραυματισμένων ομηρικών ηρώων σε αγγεία και πήλινα ανάγλυφα.

Ακολουθεί η ιατρική που εκπορεύεται από τον θεό Ασκληπιό. Αναρίθμητα είναι τα ευρήματα από τα εν Ελλάδι μεγάλα Ασκληπιεία (τα ιερά-θεραπευτήρια του Ασκληπιού) που λειτουργούσαν σαν τα σημερινά νοσοκομεία. Εκεί συνέρρεαν οι ασθενείς-ικέτες αναζητώντας το θαύμα της θεραπείας. Μαρμάρινα αγαλμάτια του Ασκληπιού και άλλων θεών-θεραπευτών, σκηνές «εγκοίμησης» ασθενών σε ανάγλυφες πλάκες, πήλινα και μαρμάρινα αναθήματα (πόδια, χέρια, μάτια, στήθη, γεννητικά όργανα), μέχρι και καταγραφές θεραπείας ασθενών με θεϊκή επέμβαση θα παρουσιασθούν.

Η άσκηση της επιστημονικής Ιατρικής αποτελεί το τελευταίο κεφάλαιο, για το οποίο υπάρχει πληθώρα τεκμηρίωσης είτε από παραστάσεις σε αγγεία και ανάγλυφες απεικονίσεις ιατρικής εξέτασης, μέχρι χειρουργημένα κρανία. Θα εκτεθούν επίσης ενεπίγραφα πήλινα και μετάλλινα δοχεία εντός των οποίων φυλάσσονταν φυτικά φάρμακα, όπως επίσης ενεπίγραφα κεραμικά θραύσματα με συνταγές θεραπευτικών σκευασμάτων. Δεν θα λείπουν τα ιατρικά εργαλεία όπως σικύες, νυστέρια, μήλες, άγκιστρα, κολποσκόπιο, ακόμη και πήλινες θερμοφόρες που έχουν βρεθεί σε τάφους γιατρών.

Ο επίλογος θα είναι αφιερωμένος στη μνήμη σπουδαίων γιατρών. Θα δούμε ενεπίγραφες ταφικές στήλες, τιμητικά ψηφίσματα για γιατρούς που βοήθησαν σε έκτακτες ανάγκες της πόλης και σε νομίσματα που εκδόθηκαν για να τιμήσουν σπουδαίους γιατρούς.

Η έκθεση εγκρίθηκε μετά πολλών επαίνων από το ΚΑΣ. Πρόκειται ουσιαστικά για τη συνέχεια της τριλογίας «Ερως - Υγεία - Θάνατος», το πρώτο σκέλος της οποίας πραγματοποιήθηκε με εξαιρετική επιτυχία.
πηγη