Υπάρχουν αρκετές συνεργασίες από έξι, εφτά ή και περισσότερους καλλιτέχνες, που ο καθένας ...
πατάει πάνω στο έργο του προηγούμενου, επεκτείνοντας και συμπληρώνοντάς το.
πατάει πάνω στο έργο του προηγούμενου, επεκτείνοντας και συμπληρώνοντάς το.
Ενα είδος καλλιτεχνικής συνέργειας που φέρνει συνήθως πολύ όμορφα αποτελέσματα
Εργα τέχνης σε τοίχους ετοιμόρροπων κτηρίων, στενά σοκάκια, πολυσύχναστα και άγνωστα μέρη της πόλης, που φέρουν επάνω τους μηνύματα, συναισθήματα και κριτική που λαμβάνει ενίοτε διαστάσεις οργής. Εργα graffiti και street art που αντιπαρατίθενται με την καθημερινότητα και τη σχολιάζουν, δίνοντας τροφή για σκέψη σε περαστικούς αλλά και ανθρώπους που δεν θα έμπαιναν ποτέ σε μουσεία, χώρους τέχνης και γκαλερί
Εργο του WD πριν και μετά τη συντήρηση. Το έργο είχε υποστεί θερμική αποικοδόμηση. Είχε δηλαδή καεί τοπικά και έγινε στερέωση και καθαρισμός από την ομάδα st.a.co.
Οι καλλιτέχνες του δρόμου δεν εξασφαλίζουν εκ των προτέρων τον καμβά τους. Οφείλουν να τον διεκδικήσουν και όταν το έργο ολοκληρωθεί, παύει πλέον να τους ενδιαφέρει. Γίνεται κομμάτι του δημόσιου χώρου. Εργα που περισσότερο από κάθε άλλη δημιουργία είναι εκτεθειμένα και καταδικασμένα να καταστραφούν από φυσικά αίτια ή από ανθρώπινη παρέμβαση. Εκεί παρεμβαίνει η ομάδα st.a.co. Φοιτητές, απόφοιτοι και καθηγητές του Εργαστηρίου Συντήρησης Τοιχογραφίας του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Εργων Τέχνης του ΤΕΙ Αθηνών που μαζί με πολλούς ακόμη φίλους περιδιαβαίνουν σε χώρους της πρωτεύουσας και δίνουν μια παράταση ζωής σε δημιουργίες graffiti και street art, προσπαθώντας παράλληλα να δώσουν στην τέχνη του δρόμου τη θέση που της αξίζει.
Η «Ε» επικοινώνησε με την καθηγήτρια του τμήματος και μέλος της ομάδας st.a.co., Μαρία Χατζηδάκη. Συζητήσαμε για τις «εξορμήσεις» της ομάδας, την τέχνη του graffiti και της street art και τις δυσκολίες συντήρησής τους. Το νομικό πλαίσιο που ισχύει στην Ελλάδα αλλά και τη δυνατότητα να αλλάξουν πολλές γειτονιές της πρωτεύουσας και να μετατραπούν σε εστίες καλλιτεχνικής δημιουργίας.
- Τι σημαίνει για εσάς η τέχνη του graffiti και της street art;
Χαρακτηριστικά έργα σε ερείπια. Οι καλλιτέχνες της τέχνης του δρόμου συχνά χρησιμοποιούν το φθαρμένο υποστήριγμά του
Χαρακτηριστικά έργα σε ερείπια. Οι καλλιτέχνες της τέχνης του δρόμου συχνά χρησιμοποιούν το φθαρμένο υποστήριγμά του
«Το graffiti είναι μια τέχνη που διαφέρει από την street art και υπάρχει από την αρχαιότητα με την έννοια της γραφής και του γράμματος αν και ο κόσμος τις συγχέει ονομάζοντας graffiti ακόμη και έργα παραδοσιακής ζωγραφικής που είναι κολλημένα σε τοίχο ή μεγάλες τοιχογραφίες σε δημόσια κτήρια. Αμφότερες όμως είναι πολύ σημαντικές. Είναι ανοιχτές σε όλους και δεν αποκλείουν κανέναν και αυτό ειδικά σε περίοδο κρίσης αποκτά ξεχωριστή σημασία. Τέχνες που αντανακλούν και τον πολιτισμό μιας πόλης».
- Η δουλειά σας έγκειται στο να τους δώσετε μια παράταση ζωής;
«Ολα τα έργα τέχνης όσο και αν τα συντηρούμε είναι καταδικασμένα κάποια στιγμή να καταστραφούν. Το ίδιο ισχύει και για τα έργα τέχνης δρόμου. Το ζήτημα είναι η ίδια η κοινωνία να τους δώσει τη θέση που πραγματικά αξίζουν και να τα αντιμετωπίσει ως έργα τέχνης προκειμένου να διατηρηθούν κατά το δυνατόν περισσότερο. Βασικό στοιχείο της δουλειάς μας είναι επίσης τα εκπαιδευτικά προγράμματα, που αφ' ενός έχουν στόχο να αποτρέψουν τους πιο δραστήριους και δημιουργικούς μαθητές από μια απλή "ταγγιά" σε έναν τοίχο και να τους στρέψουν σε κάτι πιο ολοκληρωμένο και δημιουργικό πέρα από την απλή έκφραση του θυμού και της παρουσίας τους. Αφ' ετέρου στοχεύουν στο να γνωρίσουν την τέχνη του δρόμου και να τους εισαγάγουν σε μια τεχνική για την ανάγνωσή της ώστε αυτό να αποτελέσει και ένα μέσο για τη διατήρησή της. Διατηρώ ό,τι με νοιάζει, ό,τι βελτιώνει τη ζωή μου, ό,τι δίνει εικόνα στη σκέψη και τα συναισθήματά μου».
- Ποια είναι τα συνηθέστερα προβλήματα που συναντάτε στη συντήρησή τους;
Η καθηγήτρια του ΤΕΙ Αθηνών Μαρία Χατζηδάκη μιλάει στην «Ε» για την ομάδα st.a.co και τη συντήρηση γκράφιτι και streetart
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι παλιοί και αποσαρθρωμένοι τοίχοι, όπου πρέπει πρώτα να στερεώσουμε το κονίαμα και στη συνέχεια τη ζωγραφική επιφάνεια, ενώ στα έργα που είναι φτιαγμένα σε χαρτί, η διαδικασία είναι σαφώς πιο απλή και συνίσταται κυρίως στη συγκόλλησή τους. Πολύ σύνηθες είναι επίσης να έχουν κολλήσει από πάνω διαφημιστικές αφίσες. Εκεί προσέχουμε ιδιαίτερα και βγάζουμε μόνο εκείνες των οποίων οι εκδηλώσεις έχουν παρέλθει ενώ τις υπόλοιπες τις μεταφέρουμε δίπλα στο έργο».
- Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο που ισχύει για τα graffiti και τη street art;
«Στην Ελλάδα δεν προβλέπεται ειδικός νόμος όπου διώκεται η τέχνη του graffiti, αλλά οι καλλιτέχνες μπορούν να μηνυθούν βάσει του νόμου περί φθοράς ξένης ιδιοκτησίας και αρχαιοτήτων. Στην Αμερική αλλά και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να συλληφθείς ακόμη και αν έχεις μαζί σου ένα σπρέι. Οι καλλιτέχνες δρόμου όμως στην Ελλάδα δεν έχουν δώσει τέτοια δείγματα. Εμείς με τη σειρά μας επεμβαίνουμε μόνο σε έργα νόμιμα. Τελευταία μάλιστα πολλά από τα έργα γίνονται έπειτα από παραγγελία επίσημων φορέων, δήμων αλλά και καταστηματαρχών που επιλέγουν αυτή την τέχνη για να διακοσμήσουν το κατάστημά τους. Πολλά έργα γίνονται επίσης σε εγκαταλελειμμένα κτήρια. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι ακόμη και χωρίς την έγκριση του ιδιοκτήτη αν δεν γίνει μήνυση από τον ίδιο, ο καλλιτέχνης δεν διώκεται. Σπάνια όμως γίνεται κάτι τέτοιο».
- Είναι δαπανηρή η συντήρησή τους;
«Εξαρτάται από το μέγεθος του έργου. Αυτή τη στιγμή η ομάδα st.a.co. πειραματίζεται με έργα κυρίως μικρού μεγέθους και στηριζόμαστε αποκλειστικά στις δυνάμεις μας. Στο μέλλον σκοπεύουμε να συνεργαστούμε με δήμους».
- Πολλές φορές παρατηρούμε ένα έργο να επικαλύπτεται από ένα άλλο. Θεωρείτε ότι οφείλεται σε έλλειψη σεβασμού προς τους ομοτέχνους τους ή συνίσταται και αυτό στην ίδια τη φιλοσοφία της συγκεκριμένης τέχνης;
«Αυτό στη γλώσσα του graffiti και της street art λέγεται "πάτημα". Συμβαίνουν και αυτά, αλλά τα περισσότερα "πατήματα" έχουν να κάνουν κυρίως με μια προσωπική κόντρα ή ακόμη και με μια ενδεχόμενη ιδεολογική αντιπαράθεση αναφορικά με το τι απεικονίζουν. Τα πατήματα όμως δεν αποσκοπούν πάντα στον ανταγωνισμό και την καταστροφή. Υπάρχουν αρκετές συνεργασίες από έξι, εφτά ή και περισσότερους καλλιτέχνες, που ο καθένας πατάει πάνω στο έργο του προηγούμενου, επεκτείνοντας και συμπληρώνοντάς το. Ενα είδος καλλιτεχνικής συνέργειας που φέρνει συνήθως πολύ όμορφα αποτελέσματα».
- Με ποια κριτήρια επιλέγετε ποιο έργο θα συντηρήσετε;
Στερέωση έργου pasteup. Σήμερα το έργο έχει καλυφθεί όλο από νεότερο
«Είναι πολύ δύσκολο γιατί τα περισσότερα χρήζουν συντήρησης. Συνήθως επιλέγουμε μια συγκεκριμένη περιοχή και εντοπίζουμε ποια έχουν πρόβλημα. Μερικά από αυτά τα επισκεπτόμαστε κατά καιρούς για να δούμε σε τι κατάσταση βρίσκονται. Κάποια άλλα κρίνονται ιστορικά, όπως ο κλόουν του WD Jobles στα Εξάρχεια που είχε καεί. Μας πήρε εβδομάδες για να το καθαρίσουμε και να το στερεώσουμε».
- Θεωρείτε ότι είναι ο παρίας των τεχνών ή έχει βρει τη θέση που του αναλογεί;
«Σίγουρα δεν την έχει βρει, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό, μιας και στις χώρες που έχει μπει σε γκαλερί, χάνει από τη φυσιογνωμία της και γίνεται μια τέχνη εμπορική».
- Μπορεί να ζήσει σήμερα ένας καλλιτέχνης γκράφιτι αποκλειστικά από την τέχνη του;
Στερέωση έργου του WD στην περιοχή Ψυρρή
«Οχι. Οι καλλιτέχνες κάνουν και άλλα επαγγέλματα. Αν οι δήμοι και οι καταστηματάρχες το έβλεπαν εξυπνότερα και καλούσαν σημαντικούς καλλιτέχνες, κάποιοι δρόμοι θα αναβαπτίζονταν και θα προσέλκυαν αρκετό κόσμο με ό,τι αυτό συνεπάγεται».
- Είναι εφικτή η διαδικασία της ολικής αποκόλλησης προκειμένου να εκτεθούν σε ελεγχόμενο περιβάλλον;
«Η αποκόλληση τοιχογραφιών γίνεται ήδη από την αρχαιότητα, αλλά δεν παύει να είναι μια διαδικασία αρκετά δύσκολη και η οποία αποτελεί ταυτόχρονα την έσχατη λύση, όπως κάποια έργα που βρίσκονται πάνω σε κτήρια υπό κατεδάφιση. Τα εν λόγω έργα όμως δεν επανατοποθετούνται σε εσωτερικό χώρο, αλλά σε εξωτερικό. Πλέον γίνεται πολύ σπάνια. Είναι η έσχατη λύση».
- Πώς σας αντιμετωπίζουν οι περαστικοί όταν σας βλέπουν να δουλεύετε πάνω στα γκράφιτι;
«Συνήθως με μεγάλη συμπάθεια. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι ζωγραφίζουμε. Καμιά φορά έρχεται και η Αστυνομία, αλλά δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα μιας και η όλη διαδικασία είναι καθ' όλα νόμιμη. Γενικότερα θεωρώ ότι αυτά τα έργα έχουν γίνει αποδεκτά από τον κόσμο. Είναι πλέον κομμάτι της καθημερινότητάς τους».
- Γιατί νομίζετε ότι η street art και το graffiti έλκουν κυρίως τους νεότερους;
Εργο του sox που έχει γίνει με την τεχνική paste up πριν και μετά τη συντήρησή του
«Καταρχήν είναι η αίσθηση της αντίδρασης και της παραβατικότητας. Το να καταφέρουν να δημιουργήσουν κάπου που ένας άλλος καλλιτέχνης δεν έχει πρόσβαση. Κυρίως όμως η αίσθηση της αμεσότητας και της ελευθερίας. Τα μουσεία θα τους έφερναν πλήξη».
i info
Η ομάδα st.a.co. αποτελείται από τους: Spyros Blackjordanson, Γιώτα Γκιώνη, Αλκυόνη Ζούκα, Εύα Ζμπόγκο, Ρεγγίνα Κορκοβέλου, Αννα Κουκούλη, Μάρθα Κυριακίδου, Πανδώρα Ματθιοπούλου, Ελευθερία Μαυρομάτη, Πολύνα Ξηραδάκη, Καλλιόπη Ορειάνου, Ανθή Σουλιώτη, Μαρία Χατζηδάκη
