Τα «Πορνογραφικά» του Μπορίς Βιάν

Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Νεφέλη»

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

Ο Μπορίς Βιάν, το «κακό» παιδί της γαλλικής λογοτεχνίας, άφησε την τελευταία του πνοή έναν χρόνο προτού κλείσει τα ...
σαράντα. Παρέμεινε μια ζωή εγγύτερα στη νεότητα, μακρύτερα από το γήρας. Γι' αυτό τα κείμενά του εκπέμπουν το σπαρτάρισμα των αποθεμάτων του σώματος, όταν ακόμη ούτε καν υποψιάζεται την παρακμή του.

Τα «Πορνογραφικά γραπτά», όλες κι όλες ογδόντα οκτώ σελίδες, οι οποίες δεν δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε, δεν μας αποκαλύπτουν έναν απρόσμενο Βιάν. Μας παρουσιάζουν ένα συστηματικό συγγραφικό μυαλό, που γνωρίζει να κουρδίζει την εκρηκτικότητα της ιδιοσυγκρασίας του και να τη συστηματοποιεί υπό τον άγρυπνο οφθαλμό του κριτικού (μετάφραση Ρίτας Κολαΐτη, εκδόσεις «Νεφέλη», σελίδες 88, τιμή: 11,50 ευρώ).

Το τομίδιο στο εξώφυλλό του έχει τυπωμένη μία εύγλωττη με το περιεχόμενό του λεπτομέρεια: ερωτικές περιπτύξεις από τον εξωτερικό διάκοσμο του ναού Κατζουράχο στην Ινδία. Περιλαμβάνει συνολικά επτά κείμενα, τα οποία διατρέχουν την πορνογραφία, άλλοτε ως δράστης κι άλλοτε ως παρατηρητής: μία διάλεξη («Η χρησιμότητα της ερωτικής λογοτεχνίας»), πέντε ποιήματα («Ελευθερία», «Στη διάρκεια ενός συνεδρίου», «Οι μουναρπάχτες», «Το εμβατήριο του αγγουριού», «Τα κατά Ζαν Μινέρ Πάθη του Γ.Σ. Μπαχικού», και ένα μικρό πεζό («Δρένκουλας»).

Θα σταθούμε στη διάλεξη που έδωσε με τον τίτλο «Η αναγκαιότητα μιας ερωτικής λογοτεχνίας», τη Δευτέρα 14 Ιουνίου 1948, στη Λέσχη Σεντ Τζέιμς, στη λεωφόρο Μοντένι 58 (Ρον Πουάν στα Ηλύσια Πεδία). Αυτός τον οποίο στοχοποιεί κατ' επανάληψη είναι ο πολύφερνος Μαρκήσιος Ντε Σαντ. Ονοματοδότης του σαδιστή και της σεξουαλικής του παρέκκλισης, του σαδισμού.

Τα έργα-σημεία αναφοράς «Ζιστίν» και «Οι εκατόν είκοσι ημέρες στα Σόδομα», στα πρώτα λεπτά της διάλεξής του, τα αποκαθηλώνει, αφού τα χαρακτηρίζει «αισχουργήματα». Δεν έχει τελειώσει, όμως, ακόμη με τον Μαρκήσιο, αλλά τον περιμένει στη γωνία. Τον πυροβολεί εκ νέου:

«Εχουμε ήδη καταγγείλει την περίπτωση του Σαντ, του οποίου οι ιατρικές αναλύσεις περιορίζουν την επιρροή, πόσω μάλλον όταν τις διανθίζει με πάμπολλες λεπτομέρειες ελάχιστα λαχταριστές. Ο ερωτισμός των "Εκατόν είκοσι ημερών στα Σόδομα", όταν δεν ξεπέφτει σ' ένα αρκετά κωμικό γελοίο, ουδόλως υπερβαίνει εκείνον ενός εκμαυλισμένου λεξικού Petite Larousse και οι προετοιμασίες του οργίου, που κρατάνε σελίδες επί σελίδων, είναι βαρετές και πολύ λιγότερο ενδιαφέρουσες από τον Γενικό Κατάλογο της Βιομηχανίας Οπλων και Ποδηλάτων του Σεντ Ετιέν [...].

»Τα τελετουργικά της περιβολής και των εσωτερικών κανονισμών του πύργου Ντιρσέ προκαλούν συνήθως τη θυμηδία· και τούτη η μανία να υποτάσσουν στις μικρές επιθυμίες τους κορίτσια και αγόρια που τα άρπαξαν με τρόπο ποινικώς κολάσιμο απ' τους γονείς δεν προσθέτει και τίποτα σπουδαίο... που θέλει πολύ να αποδείξει ότι δεν αποδεικνύει τίποτα [...]».

Εχει ακόμη μία μπορισβιανική σφαίρα, προτού του δώσει τη χαριστική βολή:

«[...]. Οτι έδωσαν το όνομα του σαδισμού στη συγκεκριμένη λογοτεχνία αποδεικνύει περίτρανα πως υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά: και το λάθος προέρχεται αναμφίβολα από την πληθωρική χρήση της λέξης λαγνεία που κάνει ο ίδιος ο Σαντ για πράγματα κάθε άλλο παρά λάγνα, όπως το να φιλήσεις στο στόμα κάποιον που έχει χαλασμένα δόντια ή να μασουλήσεις ένα έμβρυο σαν να ήταν φρέσκια σαρδέλα».

Η ερωτική λογοτεχνία και οι ελευθεριάζοντες συγγραφείς της θα είναι, κατά τον Μπορίς Βιάν, οι προπαγανδιστές της νέας τάξης, οι απόστολοι της μελλοντικής κοινωνικής απελευθέρωσης. Αυτός είναι ο δρόμος τον οποίο θα πρέπει ν' ακολουθήσει η μελλοντική και αληθινή επανάσταση. «Γιατί, ας μη γελιόμαστε. Ο κομμουνισμός είναι πολύ συμπαθής, αλλά έχει καταντήσει ένα είδος εθνικιστικού κομφορμισμού. Ο σοσιαλισμός έβαλε τόσο νερό στο κρασί που το γύρισε σε αφθονία... όσο για τα υπόλοιπα, δεν σκοπεύω να μιλήσω γι' αυτά επειδή αγνοώ τι ακριβώς είναι η πολιτική και δεν είναι κάτι που μ' ενδιαφέρει περισσότερο απ' τον καπνό», ακούγεται ευδιάκριτη η πρότασή του.

Προφανώς και λεπτοφυώς ειρωνευόταν. Γιατί δεν είναι τυχαίο ότι το έργο του ανακαλύπτεται εκ νέου, κατά τη δεκαετία τού '60, και γίνεται καλτ ανάγνωσμα για τη γενιά του Μάη του '68. Η ουτοπία σ' όλο τον πολύχρωμο βεντετισμό της. Κι όμως γοητευτική, γιατί κράτησε μόνο λίγες μέρες...

πηγη