Στην καρδιά της Νάπολης, στην Ιταλία, τα ξύλινα ράφια της βιβλιοθήκης Girolamini φτάνουν μέχρι το ταβάνι, διατρέχουν τους διακοσμημένους τοίχους και αγγίζουν τη θολωτή οροφή.
Κάποτε τα ράφια αυτά σήκωναν... το βάρος βιβλίων εξαιρετικής αξίας. Υπήρχε μια έκδοση του 1518 της «Ουτοπίας»
του Thomas More, η πραγματεία του Γαλιλαίου Sidereus Nuncius του 1610, με περισσότερα από 70 σχέδια του φεγγαριού και των άστρων, η μελέτη του Κέπλερ για τις κινήσεις του Άρη με τίτλο Astronomia Nova, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα βιβλία στην ιστορία της αστρονομίας.
Αυτός ο θαυμαστός «θύλακας» πολιτιστικής κληρονομιάς λεηλατήθηκε μεθοδικά και χιλιάδες βιβλία εξαφανίστηκαν.
«Η έρευνά μας έδειξε πως δρούσε ένα ολόκληρο εγκληματικό σύστημα» δηλώνει ο Coppola, επικεφαλής της αστυνομικής έρευνας.
Ήταν ο ιστορικός και ακαδημαϊκός, καθηγητής Tomaso Montanari, που ειδοποίησε πρώτος την αστυνομία για το τι συνέβαινε. Η βιβλιοθήκη ήταν κλειστή για χρόνια για το κοινό, αλλά ο Montanari άκουσε πως υπήρχε κάποιο πρόβλημα και κατάφερε να την επισκεφθεί με έναν φοιτητή του, το 2012. Αυτά που είδε τον σόκαραν, γράφει το BBC.
«Υπήρχε μέσα ένα σκυλί που τριγύριζε με ένα κόκκαλο στο στόμα. Βιβλία πεταμένα παντού, σκουπίδια στο πάτωμα. Ένας εργαζόμενος με πήρε παράμερα, μακριά από το κλειστό κύκλωμα και μου είπε: ‘κ. καθηγητά, ο διευθυντής κλέβει τη βιβλιοθήκη!’».
Διευθυντής ήταν ο Marino Massimo de Caro.
Ο Montanari έγραψε ένα άρθρο στην εφημερίδα «Il Fatto Quotidiano», υποστηρίζοντας πως το να έχεις βιβλιοθηκάριο τον De Caro είναι σαν να έχεις έναν εμπρηστή να φυλάει το δάσος.
«Τη μέρα που δημοσιεύτηκε το άρθρο, ο De Caro μού τηλεφώνησε και μου είπε πως θα έπρεπε να ντρέπομαι και πως θα το πληρώσω. Τρόμαξα και κάλεσα την αστυνομία», τόνισε ο Montanari στο BBC. Έγινε αστυνομική έρευνα και ο διευθυντής συνελήφθη.
«Αυτό που σε σοκάρει είναι η έλλειψη σεβασμού γι’ αυτά τα πολύτιμα έργα», σημείωσε ο Coppola, περιγράφοντας πώς ο De Caro και οι κλέφτες του δρούσαν το απόγευμα, απενεργοποιώντας το κλειστό σύστημα παρακολούθησης της βιβλιοθήκης.
Είχαν ακόμα αφαιρέσει τις σφραγίδες που έδειχναν πως ένα βιβλίο ήταν μέρος της συλλογής Girolamini, σε κάποιες περιπτώσεις την είχαν απλά σκίσει, προκαλώντας σημαντική ζημιά στο βιβλίο.
«Ήθελαν να σβήσουν τα ίχνη τους, σε κάποιες περιπτώσεις έσκισαν το ‘δέσιμό’ τους. Αλλά σε μερικά βιβλία του 17ου αιώνα, η βιβλιοδεσία ήταν πιο πολύτιμη κι από το ίδιο το βιβλίο», πρόσθεσε.
Στη συνέχεια τα βιβλία, χωρίς να έχουν πια σημάδια για το από πού προέρχονται, διατίθεντο στην ιταλική και σε διεθνείς αγορές.
Πεντακόσια βιβλία έφτασαν σε γερμανικό οίκο δημοπρασιών με κέρδη για τη σπείρα 1,4 εκατ. δολάρια.
Τον περασμένο Μάρτιο ο De Caro καταδικάστηκε σε 7ετή φυλάκιση.
Σε δήλωσή της προς το BBC η οικογένειά του επιμένει πως εκείνος εργάστηκε για το καλό της βιβλιοθήκης, βάζοντας λεφτά από την τσέπη του για τη βελτίωση της ταξινόμησης των βιβλίων και άλλα πρότζεκτ με την ελπίδα η βιβλιοθήκη να ανοίξει και πάλι για το κοινό.
Αλλά στο δικαστήριο ο ίδιος ομολόγησε την κλοπή.
Δεκαοκτώ μήνες μετά την ανακάλυψη της λεηλασίας, η αστυνομία εκτιμά πως έχει καταφέρει να εντοπίσει τα περισσότερα από τα βιβλία που εκλάπησαν, σε ποσοστό 80%.
Πολλά βιβλία επεστράφησαν από εμπόρους ή συλλέκτες σε όλη την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τη Λατινική Αμερική.
Πολλά βιβλία επέστρεψε και ο Ιταλός πρώην γερουσιαστής και φίλος του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, Marcello Dell’Utri.
«Είχε λάβει βιβλία ως δώρο. Μόλις κατάλαβε πως προέρχονταν από τη βιβλιοθήκη, επικοινώνησε με τις αρχές και τα επέστρεψε», δήλωσε ο δικηγόρος του.
