«Σικελικός Εσπερινός» του Τζουζέπε Βέρντι

Του Γιώργου Βαϊλάκη

Eίναι μία μεγαλόπρεπη όπερα με μπαλέτο, πλημμυρισμένη από μία ενθουσιώδη μουσική, σπουδαία χορωδιακά, υπέροχες άριες και μια αέρινη -θα έλεγε κανείς- μελωδία για μπαλέτο. 

Ο λόγος για την παράσταση «Ο Σικελικός Εσπερινός» του Τζουζέππε Βέρντι, μια συμπαραγωγή της ...
Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών που ανεβαίνει στις 14, 16 και 18 Απριλίου στην Αίθουσα Α. Τριάντη.

Πρόκειται για μία εντυπωσιακή δοκιμασμένη παραγωγή σε μουσική διεύθυνση Μύρωνα Μιχαηλίδη και σκηνοθεσία-χορογραφία Ρενάτο Τζανέλλα, η οποία παρουσιάζεται με αφορμή την επέτειο διακοσίων χρόνων από τη γέννηση του Τζουζέππε Βέρντι. Με αφετηρία ένα ιστορικό γεγονός, ο Βέρντι εμπνεύστηκε τον επαναστατικό «Σικελικό Εσπερινό» από μία εξέγερση η οποία έμελλε να περάσει στην ιστορία με αυτό το όνομα. Το 1282 μ.Χ. στην υπό γαλλική κατοχή Σικελία, η δούκισσα Ελενα είναι ερωτευμένη με τον Αρρίγκο, ο οποίος αρχικά δεν γνωρίζει ότι είναι γιος του Γάλλου κυβερνήτη Μονφόρτε. Κατά τη διάρκεια ενός χορού η Ελενα επιχειρεί να δολοφονήσει τον Μονφόρτε. Εκείνος, όμως, σώζεται χάρη σε παρέμβαση του Αρρίγκο που στο μεταξύ έχει πληροφορηθεί τη συγγένειά του με τον κυβερνήτη. Κάπως έτσι, η Ελενα και οι συνωμότες συλλαμβάνονται. Ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωσή τους, ο Μονφόρτε ζητάει και πετυχαίνει από το γιο του να συμφιλιωθούν. Αλλά οι καμπάνες στον γάμο του Αρρίγκο με την Ελενα δίνουν το σύνθημα για την εξέγερση των Σικελών. «Για να σκηνοθετήσεις τον Σικελικό Εσπερινό πρέπει να μελετήσεις σε βάθος τα ιστορικά γεγονότα. Στη θρυλική όπερα του Βέρντι, το ιστορικό πλαίσιο είναι η σύγκρουση μεταξύ των Γάλλων και των Σικελών και μέσα σε αυτό μια άλλη σύγκρουση- εκείνη μεταξύ πατέρα και γιου» εξηγεί χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης της παράστασης. Πάντως, ο διευθυντής του μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Ρενάτο Τζανέλλα σκηνοθέτησε την παραγωγή με βασικούς άξονες την επαναστατικότητα, την έννοια της πατρίδας, την βία που ήταν διάχυτη, αλλά και τα δοκιμαζόμενα συναισθήματα.

Παράλληλα, αξιοποίησε το μπαλέτο φωτίζοντας τις λεπτές αποχρώσεις και τις επιμέρους ιστορίες της όπερας. Τα μινιμαλιστικά, αλλά και μνημειώδη σκηνικά του Αλεσσάντρο Κάμερα, εμπνευσμένα από την αισθητική της «μεταφυσικής ζωγραφικής» του Τζόρτζιο ντε Κίρικο, τα υπέροχα κοστούμια της Κάρλα Ρικόττι και οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί που επιμελήθηκε ο σκηνοθέτης, υπογραμμίζουν ιδανικά το επαναστατικό στοιχείο του έργου. Και ακόμη, στην παραγωγή συμμετέχει το σύνολο του καλλιτεχνικού δυναμικού της Εθνικής Λυρικής Σκηνής: Η ορχήστρα, η χορωδία και το μπαλέτο, ενώ πρωταγωνιστούν Ελληνες και ξένοι καταξιωμένοι μονωδοί όπως, μεταξύ άλλων, ο Δημήτρης Πλατανιάς, η Τσέλια Κοστέα, ο Δημήτρης Καβράκος και ο Ρέντσο Τζούλιαν.

Ο «Σικελικός Εσπερινός» είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες όπερες του Βέρντι, η οποία δεν παρουσιάζεται συχνά στην Ελλάδα. Το έργο έκανε πρεμιέρα, στις 13 Ιουνίου 1855, στην παρισινή Οπερα. Αλίμονο, όμως. Η επιτυχία ήταν περιορισμένη και έτσι ο Βέρντι επεξεργάστηκε εκ νέου ορισμένα μέρη της παράστασης. Η νεότερη εκδοχή παρουσιάστηκε και πάλι στο Παρίσι το 1863 και πήγε καλύτερα. Η συνέχεια, ωστόσο, υπήρξε εντυπωσιακή. Στην Ελλάδα η όπερα παίχτηκε για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή, στις 2 Ιουλίου 1978, στο Ηρώδειο, ενώ όλα αυτά τα χρόνια αποτελεί ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά κομψοτεχνήματα του σπουδαίου Ιταλού συνθέτη. Σε κάθε περίπτωση, ο Βέρντι ήδη από τα πρώτα του έργα απηχούσε ένα έντονα επαναστατικό κλίμα, υποστηρίζοντας ιδεολογικά τον αγώνα για την απελευθέρωση των ιταλικών κρατιδίων από τους Αυστριακούς και την ενοποίησή τους σε κυρίαρχη χώρα. Αλλά ήταν η ενασχόληση του Ιταλού συνθέτη με την πολιτική που θα τον αναδείκνυε σε εθνικό σύμβολο.

Μάλιστα, το 1861 ο Βέρντι εξελέγη μέλος του πρώτου ιταλικού κοινοβουλίου. Ηταν, όμως, με τη μουσική του που θα εξέφραζε ιδανικά σε αισθητικό επίπεδο το πνεύμα του ώριμου ρομαντισμού και σε πολιτικό επίπεδο την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη. Και, βέβαια, δεν είναι τυχαίο που αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το πλατύ κοινό: Στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες του 19ου αιώνα, ο Βέρντι υπήρξε ο συνθέτης που έζησε εκείνη την μοναδική στιγμή στην ιστορία της μουσικής, κατά την οποία θα συνέβαινε κάτι πραγματικά σπάνιο, κάτι ασυνήθιστο και -πάνω απ' όλα- κάτι θαυμαστό: Η υψηλή τέχνη έγινε ταυτόχρονα λαϊκή, με το μεγαλείο της να εξαπλώνεται παντού και να γίνεται αντιληπτό από όλο τον κόσμο...
πηγη