Αν γράψετε τη λέξη «πίτσα» και πατήσετε το πλήκτρο της αναζήτησης, πώς θα ξέρει η μηχανή αν πεινάτε ή αν γράφετε δοκίμιο για την ιστορία της πίτσας; Ισως το μυστικό να κρύβεται στα ρήματα…
Πότε θα καταφέρουν οι μηχανές αναζήτησης να σκέφονται όπως εμείς;
Οταν η Google έκανε δικό της και το You Tube, οι περισσότεροι σκέφθηκαν ότι απλά μεγάλωσε την αυτοκρατορία της. Η αλήθεια όμως είναι ότι αποτελούσε άλλο ένα βήμα στην έρευνα για το πώς θα γίνουν και η μηχανή αναζήτησης και ο τόπος με τα αναρίθμητα βίντεο ένας προχωρημένος υπηρέτης οποιουδήποτε διασυνδέεται στο Internet. Αυτή τη στιγμή η Google, κατά πρώτο λόγο, και οι άλλοι ιδιοκτήτες μηχανών αναζήτησης προσπαθούν να βρουν τρόπους να μπουν στο μυαλό μας. Οι μηχανές τους να λειτουργούν όσο πιο κοντά γίνεται στον τρόπο με τον οποίο ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Οι φράσεις που ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι ερευνητές και οι διευθυντές είναι του τύπου: «Το μέλλον της αναζήτησης είναι τα ρήματα», «Η εμφάνιση ενός συνδέσμου δεν είναι η απάντηση», «Οι μηχανές να κατανοούν τις έννοιες», «Η αναζήτηση πέρασε από το ψάξιμο, για να βρεθεί κάτι (που ξέραμε πως υπάρχει), στο ψάξιμο για κάτι που δεν ξέρουμε καν (την ύπαρξή του)». Φράσεις που όταν θελήσεις να τις αναλύσεις θα οδηγηθείς στους τόπους έρευνας των πιο προχωρημένων ιδρυμάτων στον κόσμο.
Πολύτιμες πληροφορίες στα χέρια χαζομηχανών
Οπως έγραψαν οι Peter Denning και Tim Bell σε άρθρο δημοσιευμένο στο «American Scientist» (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2012, σελ. 470), από τον καιρό των πρώτων υπολογιστικών μηχανημάτων η πληροφορία (στην ουσία τα δεδομένα από όπου προκύπτει η πληροφορία) διακινείται με χίλιους τρόπους και προς όλες τις κατευθύνσεις, χωρίς όμως τα μηχανήματα να καταλαβαίνουν τι διακινούν. Κάτι που δεν συμβαίνει μ’ εμάς τους ανθρώπους, όταν είμαστε βέβαια σε καλή ψυχική κατάσταση. Οταν μεταδίδουμε κάτι στους άλλους - γνώση, απειλή, μυστικό, εξομολόγηση -, έχουμε πρώτα μια αίσθηση του τι είναι αυτό που θα μεταδώσουμε. Οι υπολογιστικές μηχανές προς το παρόν θυμίζουν εκείνο τον δούλο που ο αφέντης του έγραψε ένα μήνυμα στο ξυρισμένο του κεφάλι, άφησε να μεγαλώσουν τα μαλλιά του και τον έστειλε κάπου, βέβαιος ότι ακόμη και ο ίδιος ο δούλος δεν ήταν σε θέση να διαβάσει το μήνυμα. Τώρα λοιπόν αυτά αλλάζουν.
Η Θεωρία της Πληροφορίας ασχολήθηκε πολύ με το πώς θα μεταβιβάζονται πολλά δεδομένα σε μικρό χρονικό διάστημα και με ασφάλεια. Τώρα ασχολείται και με την έννοια που έχουν ή μπορούν να πάρουν αυτά. Οι μηχανές να «συνειδητοποιούν» τι τους ζητούμε να διακινήσουν. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στην εποχή των διαδραστικών συστημάτων. Τροφοδοτούνται με στοιχεία και παράγουν αποτελέσματα. Από το GPS ως το Facebook. Ηδη όμως θεωρείται ότι ένα πρόβλημα που δεν έχει λυθεί με τον καλύτερο τρόπο είναι το πώς θα μπορούσαν τα συστήματα αυτά να αποκτήσουν αυτόματα μια λογική, δηλαδή μια ψηφιακή ετικέτα που θα συνοδεύει μια σειρά από φωτογραφίες ή μια συλλογή από πολλά βίντεο και θα είναι σύμφωνη με το περιεχόμενό τους. Το 2010 ο Paolo Rocchi, ένας ιταλικής καταγωγής ερευνητής στην ΙΒΜ, κατέφυγε στα κόλπα της σημειολογικής θεωρίας και δανείστηκε από εκεί το σημαίνον και το σημαινόμενο.
Βλέπουμε το κόκκινο φως της τροχαίας σήμανσης στον δρόμο και στο μυαλό μας αυτό συνδέεται με την εντολή να φρενάρουμε. Στο υπολογιστικό μηχάνημα που θα διευκολύνει ένα ρομπότ να οδηγήσει ένα αυτοκίνητο στους δρόμους πρέπει να καταχωριστεί το ζευγάρι (κόκκινο φως – στοπ). Τι πιο εύκολο, θα σκεφθεί ίσως κάποιος. Ναι, αλλά ο όγκος των συσχετίσεων που έχει κάνει ένας άνθρωπος με τη βοήθεια του εγκεφάλου του, από τη βρεφική ηλικία, όπου αρχίζει πρώτα απ’ όλα με τα πρόσωπα όσων τον πλησιάζουν, είναι τεράστιος. Το κατάλαβαν οι ερευνητές όταν προσπάθησαν να κάνουν τα μηχανήματα να αναγνωρίζουν πρόσωπα. Σήμερα όμως τα μέσα που διατίθενται είναι περισσότερα και τα ποσά επάνω στο τραπέζι που περιμένουν τον νικητή μυθικά.
Knowledge Graph και revminer.com
Πιο κοντά στον στόχο παρουσιάζεται αυτή τη στιγμή η Google, η οποία άλλωστε, ακόμη και αν δεν είναι προχωρημένη σε κάποιον τομέα, μπορεί να αγοράσει αυτόν που βρίσκεται πιο μπροστά. Οπως έγινε και στην περίπτωση της εταιρείας Metaweb, η οποία ιδρύθηκε το 2005, αγοράστηκε το 2010 από την Google και σήμερα έχει παραδώσει σε κοινή χρήση το πακέτο Knowledge Graph, μια μηχανή αναζήτησης που από το ψάξιμο για μια ακολουθία χαρακτήρων, με νόημα ή χωρίς, τώρα πια έχει περάσει στο ψάξιμο ενοτήτων (http://www.google.com/insidesearch/features/search/knowledge.html). Από character sequences σε entities, όπως λέγεται. «Ψάξαμε και καταλογογραφήσαμε ό,τι μπορεί να υπάρχει σε γνώση στον πλανήτη» είπε ο John Giannandrea, κάπως υπερφίαλα, στο περιοδικό «Wired» (Ιανουάριος 2013), «και το παντρεύουμε με ό,τι έχει φθάσει να κάνει σήμερα μια μηχανή αναζήτησης». Να γράφεις στην οθόνη «Tο νησί των θησαυρών» και η μηχανή να καταλαβαίνει ότι αναφέρεσαι στο βιβλίο του R. L. Stevenson και να σε εφοδιάζει με ολόκληρο πακέτο γύρω από αυτό. Τώρα όμως, με την προσάρτηση της YouTube, οι φιλοδοξίες μεγάλωσαν. Θέλουν όταν δίνεις τη λέξη «γάτα» να εμφανίζονται όχι μόνον όλα τα βίντεο όπου αναφέρεται στον τίτλο καταχώρισής τους η λέξη αυτή αλλά και όλα όσα περιέχουν μια γάτα σε κάποια ή κάποιες σκηνές, και ας μην αναφέρεται αυτό στον τίτλο. Ο καθένας μπορεί να σκεφθεί τι συνδυασμοί θα μπορούσαν να γίνουν και πόσο θα αυξάνονταν οι επισκέψεις αλλά και ο χρόνος παραμονής.
Πίτσα, μα ποια πίτσα;
Πίτσα. Τι πιο απλό σε λέξη που πληκτρολογεί κανείς ζητώντας πληροφορίες; Και όμως, το ζητούμενο τώρα είναι οι μηχανές αναζήτησης να μπορούν να ξεχωρίζουν, και μάλιστα όσο γίνεται πιο γρήγορα, αν θέλουμε να μάθουμε για την ιστορία της πίτσας ή αν πεινάμε και ψάχνουμε για την καλύτερη σε τιμή και γεύση πίτσα στην περιοχή όπου βρισκόμαστε.
Η φράση «ο σύνδεσμος δεν είναι (πια) η απάντηση» μπορεί να γίνει απολύτως κατανοητή με την περίπτωση της πίτσας, αλλά αντανακλά απολύτως και τον προσανατολισμό του ερευνητικού προγράμματος από ομάδα του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, που έχει καταλήξει να δώσει σε μια πρώτη μορφή το revminer.com. Μια μηχανή αναζήτησης ικανή να φέρνει στην οθόνη του κινητού πληροφορίες για τα διάφορα μαγαζιά όπου προσφέρεται φαγητό, π.χ. πίτσα, τις απόψεις όσων ήδη τα επισκέφθηκαν, αλλά επίσης ενεργεί μόνη της και σου βγάζει μετά το κείμενο και τη σύνοψη σε λέξεις-«κλειδιά», π.χ. πάρκινγκ, αναμονή, ποτά, γλυκό, συμπεριφορά κτλ.
Το μέλλον της αναζήτησης είναι τα ρήματα, είχε πει ο Μπιλ Γκέιτς, εννοώντας ότι κάποια στιγμή οι άνθρωποι θα θέλουν η αναζήτηση να προτείνει πράγματα και όχι να θέτει απλά υπόψη μας τι υπάρχει. Βέβαια σε αυτή την τρελή κούρσα για ακόμη περισσότερα στοιχεία και την τάση να παράγονται από τον ίδιο τον υπολογιστή νέες πληροφορίες, έπειτα από τη σχετική επεξεργασία όσων είναι αποθηκευμένα ήδη στη μνήμη του, υπάρχει πάντα ο φόβος της υπερσυγκέντρωσης (και απαγορευμένων μάλιστα) στοιχείων, όπως έγινε πριν από μερικά χρόνια με το Google Earth. Ας προσέχουμε. Μερικές φορές οι πολλές και άστοχες ανέσεις μπορεί και να βλάψουν.
