Καθρέφτης που εικονίζει τον ουρανό αλλά και τα είδωλά μας είναι η πρώτη ύλη της εγκατάστασης που έκανε ο έλληνας εικαστικός στη Σπιναλόγκα. Ενας μεγάλος σταυρός από καθρέφτη, κολλημένος σε έναν βράχο, είναι η πρώτη εικόνα που τραβάει το μάτι του επισκέπτη όταν πλησιάζει με βαρκάκι στη Σπιναλόγκα. Νιώθει περίεργα. Εστω κι αν ο λόγος που βρίσκεται εκεί είναι τα εγκαίνια μιας έκθεσης, δεν παύει ο όγκος του βραχώδους νησιού - που φωτίστηκε για πρώτη φορά ολόκληρο - με τα γκρεμισμένα οικήματα να φωνάζει την ιστορία του: από το 1903 ώς το 1957 υπήρξε τόπος εγκλεισμού για εκατοντάδες λεπρούς, τώρα «αξιοθέατο» για τους τουρίστες και χώρος έμπνευσης για έναν καλλιτέχνη.
Τι μπορεί όμως να είναι πιο καίριο από την ίδια την ιστορία; Ποια τέχνη μπορεί να την ξεπεράσει;
Πολύς κόσμος το Σάββατο στα εγκαίνια της έκθεσης του Κώστα Τσόκλη «Εσύ, ο τελευταίος λεπρός» στη Σπιναλόγκα. Από τον ίδιο μάθαμε ότι ένα χωριό ολόκληρο, η Πλάκα (απέναντι ακριβώς από το νησί), δούλεψε ανιδιοτελώς, ο περιφερειάρχης έδωσε τον καλύτερο εαυτό του, αρχαιολόγοι, εστιάτορες, ξενοδόχοι μπήκαν όλοι στο παιχνίδι να πραγματοποιηθεί μια ιδέα που τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα έμοιαζε ουτοπική.
Γιατί μπορεί η Σπιναλόγκα να είναι το δεύτερο πιο επισκέψιμο μέρος της Κρήτης (μετά την Κνωσό), όμως ο τρόπος που κινείται η κρατική μηχανή την αφήνει ανοχύρωτη στα σκουπίδια, τη φυσική φθορά κ.λπ. Τρεις μήνες πηγαινοερχόταν o Kώστας Τσόκλης στη Σπιναλόγκα για την πρωτότυπη έκθεσή του, που τελεί υπό την αιγίδα της ελληνικής επιτροπής της UNESCO.
Καθρέφτης η πρώτη ύλη των επεμβάσεών του στον φορτισμένο με μνήμες χώρο. Καθρέφτης στην είσοδο-τούνελ που σε βγάζει στον κεντρικό δρόμο του χωριού, καθρέφτες στα παράθυρα και τα εσωτερικά των οικημάτων, πολλαπλά κάτοπτρα και κόκκινα γεράνια σε ένα ανοιχτό χάλασμα.
«Είναι μια καθαρτική κίνηση», μας εξήγησε η επιμελήτρια της έκθεσης Κατερίνα Κοσκινά, «μια κίνηση σεβασμού προς τους ανθρώπους που δεν επέτρεπαν στον εαυτό τους να βλέπουν το είδωλό τους».
Στους καθρέφτες εικονιζόμασταν κι εμείς οι ίδιοι, σαν να είμαστε κι εμείς κάτοικοι των χαλασμάτων. Εμείς οι τελευταίοι λεπροί. Αν σκεφτούμε τους καιρούς που διανύουμε, έχει κι ένα περαιτέρω νόημα ο τίτλος της έκθεσης σε συνδυασμό με τους καθρέφτες.
Στο κτίριο που ήταν κάποτε το νοσοκομείο στεγάζεται η κεντρική έκθεση. Παλιότερα έργα του Κώστα Τσόκλη, εγκαταστάσεις και βίντεο αποκτούν νέο νόημα μέσα στον ημιφωτισμένο χώρο. «Τα έργα μου είναι το λεξιλόγιό μου. Τα νοήματα αλλάζουν ανάλογα με το πώς χρησιμοποιούνται οι λέξεις κάθε φορά», μας εξηγεί ο καλλιτέχνης.
Προχωράς ανάμεσα από χαλάσματα και ανακαλύπτεις. Σε ένα σημείο κόσμος συνωστίζεται μπροστά σε ένα χαμηλό κτίριο. Τι είναι; Ο ίδιος ο Κώστας Τσόκλης, σκυφτός, διαγράφει κύκλους περπατώντας πάνω σε χοντρό αλάτι. Ο χώρος σκοτεινός. Αλάτι, το προϊόν που παρήγε κάποτε η Σπιναλόγκα. Κύκλος κλειστός, αναπόδραστος, το σχήμα που είχε η ζωή των χανσενικών εκεί. Ολα αυτά τα νιώθεις, δεν χρειάζονται επεξηγήσεις.
Οσο για το προαναγγελθέν «χάπενινγκ» με τη μουσική του Νίκου Ξυδάκη, μάλλον θυσιάστηκε μέσα στο τρέξιμο και την ένταση των εγκαινίων. Η μουσική όμως που συνέθεσε κυκλοφορεί ήδη σε CD.
