Τμήμα σημαντικού βυζαντινού οικισμού ήρθε στο φως στην περιοχή του Λεφόκαστρου, στο πλαίσιο της σωστικής ανασκαφής που διεξήγαγε πρόσφατα η...7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Η συγκεκριμένη σωστική ανασκαφή πραγματοποιήθηκε με αφορμή την ανέγερση εξοχικής κατοικίας, σε οικόπεδο που βρίσκεται βόρεια της μικρής χερσονήσου του Λεφοκάστρου και σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα, αποκαλύπτοντας κτηριακό συγκρότημα που αποτελείται από έντεκα τουλάχιστον χώρους.
Το εν λόγω συγκρότημα, που αποτελεί τμήμα του προαναφερθέντος οικισμού, δημιουργήθηκε σταδιακά με επάλληλες οικοδομικές φάσεις που εκτείνονται από την παλαιοχριστιανική περίοδο (4ο-6ο αιώνα) έως και τους μεσοβυζαντινούς χρόνους (9ο-12ο αιώνες μ.Χ ).
Σε μικρό οικόπεδο στις ΒΑ παρυφές του σύγχρονου οικισμού ανασκάφηκε, εξάλλου, στα πλαίσια ανέγερσης εξοχικής κατοικίας, τμήμα λουτρικού κτίσματος των πρώιμων παλαιοχριστιανικών χρόνων (τέλος 4ου-αρχές 5ου αι.). Από το λουτρό αποκαλύφθηκαν εν μέρει δύο αίθουσες, εκ των οποίων η μία, επιμήκης, μπορεί να ταυτιστεί με δεξαμενή κολύμβησης. Τα στοιχεία της ανασκαφής είναι πολύ περιορισμένα και οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι, κυρίως λόγω της κλίμακας, πρόκειται για ένα μικρό ιδιωτικό λουτρό προσαρτημένο σε οικία.
Η υπεύθυνη αρχαιολόγος Τένια Αναστασιάδου, παρουσίασε το εκπληκτικό εύρημα στο πλαίσιο του 4ου Συνεδρίου για το Αρχαιολογικό Έργο που αναπτύχθηκε στην Θεσσαλία και την Στερεά Ελλάδα την τελευταία τετραετία, αναλύοντας τα επιμέρους δεδομένα που ήρθαν στο φως.
Όπως αναφέρει στο σημείο αυτό η αρχαιολόγος της 7ης ΕΒΑ «αρχικά κτίστηκαν τρεις μεμονωμένοι χώροι, οι οποίοι κατόπιν συνενώθηκαν μέσω άλλων τοίχων και προέκυψαν νέα δωμάτια περιορισμένων διαστάσεων.
Εκτιμούμε, προσθέτει η ίδια, ότι το κτήριο είχε πολλαπλές χρήσεις, καθώς κάποιοι χώροι ήταν αποθηκευτικοί και ημιυπόγειοι, ορισμένοι προορίζονταν για διαβίωση, ενώ κοντά στην ακτή αποκαλύφθηκε ημιυπαίθριος χώρος με κεραμικό κλίβανο, που είχε βιοτεχνική χρήση». Τα προαναφερθέντα κτίσματα αποκαλύφτηκαν σε μικρό βάθος, μόλις 0,30-0,50 μ. από την επιφάνεια του εδάφους και είναι θεμελιωμένα στο φυσικό μαλακό βράχο.
Η κ. Αναστασιάδου, η οποία διεξήγαγε την έρευνα, επισημαίνει ότι «η δομή του συγκροτήματος φέρει τα χαρακτηριστικά των οικισμών της Μεσοβυζαντινής περιόδου και είναι σημαντικό το γεγονός ότι βρήκαμε τμήμα του οικισμού, δηλαδή οικιστικά κατάλοιπα οικιακής χρήσης, πέρα από τις εκκλησίες που γνωρίζαμε στην συγκεκριμένη περιοχή».
Η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως άφθονη κεραμική, που περιλαμβάνει είδη οικιακής χρήσης, αποθηκευτικά και μεταφορικά, καθώς και χάλκινο νόμισμα του 11ου αιώνα, το οποίο όμως είναι αρκετά φθαρμένο και ως εκ τούτου δεν είναι ευδιάκριτη η εγχάρακτη παράσταση που φέρει.
Σε γενικές γραμμές «έχουμε την εικόνα ενός κτηρίου, κτισμένου χωρίς ιδιαίτερη επιμέλεια στην κατασκευή, με απλά χωμάτινα δάπεδα και λασπόκτιστους τοίχους, στο οποίο ενσωματώνονται παλαιότεροι τοίχοι. Τα κινητά ευρήματα συνίστανται κυρίως σε κεραμική, πιθάρια και αμφορείς, μαγειρικά τσουκάλια και επιτραπέζια σκεύη» υπογραμμίζει η αρχαιολόγος της 7ης ΕΒΑ.
Ίχνη μιας σημαντικής πόλης
Το συγκεκριμένο συγκρότημα αποτελεί, όπως προαναφέρθηκε, τμήμα του οικιστικού ιστού του παλαιοχριστιανικού και βυζαντινού οικισμού του Λεφοκάστρου. Το Λεφόκαστρο δεν αναφέρεται στις πηγές, αλλά αρχαιολόγοι και ιστορικοί του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα που περιδιάβηκαν την περιοχή, κάνουν λόγο για «σημαντικό παραθαλάσσιο οχυρωμένο οικισμό της βυζαντινής εποχής».
Από τα τείχη του βυζαντινού οικισμού δεν διατηρούνται σήμερα ίχνη, ενώ πολλά είναι, αντίθετα, τα στοιχεία «που αντλούμε για την ακμή του οικισμού από τα ερείπια των εκκλησιών που διατηρούνται διάσπαρτα» υπογραμμίζει η αρμόδια αρχαιολόγος και προσθέτει ότι «στα βόρεια του σύγχρονου οικισμού διαμορφώνεται χαμηλό βραχώδες έξαρμα (εξόγκωμα), που καταλήγει ως μικρή χερσόνησος στη θάλασσα».
Στην ανατολική πλευρά του, δίπλα στο δρόμο που οδηγεί στην Άφησσο, βρίσκονται τα ερείπια βυζαντινού ναού που κατά παράδοση τιμάται στους Αποστόλους. Διακρίνονται επίσης ένας μακρύς και ένας αψιδωτός τοίχος θεμελιωμένοι στο βράχο και άλλα ερείπια σποραδικά. Ωστόσο η επίχωση είναι μεγάλη και απαιτείται ανασκαφή.
Σχεδόν απέναντι βρίσκεται ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Παντελεήμονα, ενώ στο κέντρο του σύγχρονου οικισμού βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας. Η συγκεκριμένη εκκλησία χτίστηκε πάνω στα ερείπια βυζαντινού ναού, ίχνη του οποίου διακρίνονται στο κατώτερο μέρος της ανατολικής πλευράς της σύγχρονης εκκλησίας. Βορειότερα βρίσκονται, εξάλλου, τα ερείπια ενός άλλου μικρού ναΐσκου που σύμφωνα με τους ντόπιους ήταν αφιερωμένος στην Αγία Παρασκευή.Αρχαιότητες υπάρχουν, σημειωτέον, διάσπαρτες και στην ευρύτερη περιοχή του Λεφοκάστρου.
Στα βόρεια του χωριού και αριστερά του δρόμου προς την Άφησσο, συγκεκριμένα, σε μια γλωσσίδα γης που εισχωρεί στη θάλασσα, βρίσκονται τα ερείπια της Αγίας Ευφημίας. Προς νότο, σε ανάλογη τοποθεσία, ήταν κτισμένος ο ναός του Αγίου Σώστη και απέναντι, στη θέση Καλογριά, ανασκάφηκαν στο παρελθόν θολοσκεπείς τάφοι. Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη έρευνα που διεξήγαγε στην συγκεκριμένη περιοχή η 7η ΕΒΑ και τα στοιχεία που αποκαλύφτηκαν είναι, όπως εκτιμάται, πολύ σημαντικά για την διερεύνηση των μακραίωνων ιστορικών καταβολών της.
