Και όμως, στο χώρο του πολιτισμού διαφαίνονται αχτίδες αισιοδοξίας. Μία αισιοδοξία εμπράγματη η οποία προέρχεται από τις πιο πρόσφατες ενδείξεις και κατακτήσεις, αλλά και από όσα αναμένονται να υλοποιηθούν στο άμεσο μέλλον.
Και, βέβαια, εάν μέσα στην παρούσα οικονομική συγκυρία μπορούμε ακόμη να μιλάμε για έργα υποδομής όπως αυτά που είναι δρομολογημένα και με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση, τότε σίγουρα υπάρχει ελπίδα.
Αρχής γενομένης με το ...... Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: Η Αθήνα παρέμενε μέχρι πρότινος η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα στην οποία η σύγχρονη τέχνη δεν στεγαζόταν σε ένα μουσείο. Αλλά η οριστική λύση που δόθηκε πρόσφατα θα επιτρέψει την κατασκευή του Μουσείου στο πρώην εργοστάσιο Φιξ της Λεωφόρου Συγγρού. Η σύμβαση - η οποία υπογράφηκε μεταξύ του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και της κατασκευαστικής εταιρείας Ακτωρ ΑΤΕ, που αναλαμβάνει να ολοκληρώσει το κτίριο τον Οκτώβριο του 2013- βάζει τέλος στο χρόνιο κτιριακό πρόβλημα του μουσείου, ενώ οι εργασίες ήδη ξεκίνησαν. Παράλληλα, η χρηματοδότηση του έργου είναι εξασφαλισμένη, με το έργο προϋπολογισμού 26,3 εκατ. ευρώ να έχει ενταχθεί από το υπουργείο Πολιτισμού στο ΕΣΠΑ.
Ακολουθεί η νέα Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας και η Εθνική Λυρική Σκηνή στην περιοχή του πρώην Ιπποδρόμου Φαλήρου, σε σχέδια και επίβλεψη του διάσημου αρχιτέκτονα Ρέντζιο Πιάνο. Το Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» έχει αναλάβει το συνολικό κόστος της κατασκευής και του εξοπλισμού (το οποίο υπολογίζεται στα 566 εκατομμύρια ευρώ) για το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» που θα περιλαμβάνει τις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Λυρικής Σκηνής. Στόχος είναι η κατασκευή του έργου να ξεκινήσει την Ανοιξη του 2012 και να ολοκληρωθεί το 2015, οπότε και θα παραδοθεί στο ελληνικό δημόσιο.
Μία εκ βάθρων αναβάθμιση και επέκταση της Εθνικής Πινακοθήκης θα πραγματοποιηθεί στο ιστορικό κτίριο επί της οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου. Σε λίγους μήνες η Εθνική Πινακοθήκη ετοιμάζεται να κλείσει για την έναρξη του έργου, ενώ η ανάπλαση και η επέκταση του υπάρχοντος κτιρίου σύντομα θα προσφέρει ζωτικό χώρο για την ανάπτυξη των πολύτιμων συλλογών του ιδρύματος. Με 32 εκατ. ευρώ το έργο αυτό έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ, αλλά η ολοκλήρωσή του θα επιτευχθεί χάρη στη χορηγία, ύψους 13 εκατ. ευρώ, του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Από το Δεκέμβριο του 2011 η Λεωφόρος Συγγρού έχει αλλάξει. Στον αριθμό 107 στεγάζεται η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Εκεί ο σύγχρονος πολιτισμός έχει βρει όχι μόνο έναν υψηλών προδιαγραφών χώρο, αλλά και ένα εξαιρετικό πολυδυναμικό πεδίο δράσης και έκφρασης. Παντρεύοντας το κλασικό με το σύγχρονο, η Στέγη έχει καταφέρει ήδη να ενταχθεί στον πολιτιστικό χάρτη της χώρας και στις επιλογές των επισκεπτών.
Πάντως, μέσα από την κρίση φαίνεται ότι δημιουργούνται και οι συνθήκες για μία νέα δημιουργικότητα.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, ο ελληνικός κινηματογράφος ζει άνθηση. Μάλιστα, πολλές ταινίες έχουν ξεχωρίσει σε διεθνή Κινηματογραφικά Φεστιβάλ (ο «Κυνόδοντας» στο Φεστιβάλ Καννών 2009, το «Attenberg» στο Φεστιβάλ Βενετίας 2010 και οι «Αλπεις» στο Φεστιβάλ Βενετίας 2011) ενώ γίνεται λόγος ακόμη και για διαμόρφωση ενός νέου κινήματος με σουρεαλιστικές καταβολές. Σ' αυτό συμβάλλει η κοινωνικοπολιτική κατάσταση της Ελλάδας λόγω της οικονομικής κρίσης.
Και μέσα σ' όλα αυτά, η κρίση απ' ό,τι φαίνεται, ρίχνει τους Ελληνες στο διάβασμα: Τα πρώτα στατιστικά στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου για τη βιβλιοπαραγωγή του 2011 δείχνουν ότι κόντρα στην κρίση ή ακριβώς ως αποτέλεσμά της, η ελληνική πεζογραφική παραγωγή αυξήθηκε σημαντικά. Τη μεγαλύτερη αύξηση παρουσιάζει το ελληνικό μυθιστόρημα, που έφτασε στον υψηλότερο αριθμό τίτλων του από το 2005 (353 τίτλοι για το 2005, 554 τίτλοι για το 2011).
Στο θέατρο, πάλι, εμφανίζονται νέα φεστιβάλ («Χώρα», «Ελιάρτ», «Beton»), ενώ μέσα στο μπερδεμένο τοπίο ξεπροβάλλουν καινούριοι χώροι: ο πολυχώρος «Camp», ένα παλιό νεοκλασικό 200 τ.μ. στην πλατεία Κοτζιά, το μπαρ-θεατρική σκηνή «Faust» στο Μοναστηράκι, αλλά και το παλιό «Βυρσοδεψείο» στο Βοτανικό. Επίσης, δημιουργούνται δίκτυα ή κινήσεις συνεργαζόμενων ομάδων και καλλιτεχνών που στις ανύπαρκτες επιχορηγήσεις έχουν να αντιτάξουν νέες ιδέες και πιλοτικές χρήσεις ανεκμετάλλευτων χώρων.
Οσο για τη διαφαινόμενη κρίση στο χώρο της ελληνικής μουσικής, αφήνει -με τη σειρά της- περιθώρια για αισιοδοξία: Μπορεί η ελληνική μουσική βιομηχανία να παρακμάζει, αλλά η μουσική παραγωγή δεν περνάει ανάλογη κρίση. Από την άλλη, η φούσκα της υπερπροβολής του ευτελούς φαίνεται ότι ξεφουσκώνει, ενώ όλα δείχνουν ότι σ' αυτή την περίοδο θα υπάρξει ένα ουσιαστικό «ξεσκαρτάρισμα» από όπου η σύγχρονη ελληνική μουσική σκηνή θα βγει μάλλον κερδισμένη.
